ધબકાર……

મરીન ડ્રાઈવનાં દરિયા કિનારે આવેલા એક મલ્ટીસ્ટોરી બિલ્ડિંગ પાસે આવીને ટૅક્સી થોભી. નકુલ ટૅક્સીમાંથી ઊતર્યો અને ભાડુંચૂકવીને એના પાઉચમાંથી વિઝીટીંગ કાર્ડ કાઢીને એડ્રેસ ચેક કરવા માંડ્યો.

અશ્મા દીવાનજી

સુપ્રેડ્સ, ૧૫મો માળ, સાંનિધ્ય, મરીન ડ્રાઈવ.

સાચી જગ્યાએ પહોંચ્યાની ખાતરી થતા નકુલ એલિવેટર તરફ ગયો. મન વિચારોમાં ધૂંધવાતું હતું. જેને મળવા જઈ રહ્યો છે એ કેવાં હશે ? કેવો પ્રતિભાવ મળશે..? કોઈ અપમાનજનક વ્યવહાર તો નહિ કરે ને? મનમાં દ્વિધા હતી… પગ પાછા પડતા હતા પણ તરત પપ્પાનો ચહેરો નજર સામે આવતો એટલે બમણા વેગથી પગ ચાલવા માંડતાં. હાઈસ્પીડ એલિવેટર હતું એટલે ૪૦ સેકન્ડ્સમાંતો એ પહોંચી ગયો ૧૫મા માળે. એલિવેટરનું ડોર ખૂલતાં સામેજ એક ભવ્ય ઓફીસ “સુપ્રેડ્સ” દેખાઈ. ગ્લાસડોર પુશ કરીને અંદર પ્રવેશ્યો. રિસેપ્શન કાઉન્ટર ડાબી બાજુએ હતું અને એના પર એક સુંદર રિસેપ્શનીસ્ટ હતી મર્સી જે કોઈકની સાથે ફોન પર વાત કરતી  હતી અને પેન્સિલથી કશુંક લખી રહી હતી. નકુલ એની ડેસ્ક પાસે જઈને ઊભો રહી ગયો… જોકે એના હાવભાવ અને એની બોડી મુવમેન્ટ પરથી એ ખૂબ ઉતાવળમાં હોય એમ લાગતું હતું. થોડી સેકન્ડ્સમાં ફોન પત્યો અને રીસેપ્શનીસ્ટે પૂછ્યું…” હાઉ મે આઈ હેલ્પ યુ સર..?”

“મારે અશ્મા દીવાનજીને મળવું છે અને એ પણ એકદમ અર્જન્ટ “

“સોરી સર, અત્યારે આપ એમને નહીં મળી શકો…મૅડમ અત્યારે એક ઈમ્પોર્ટન્ટ મીટિંગમાં છે…આપને વેઇટ કરવું પડશે થોડો સમય…”

“કેટલો સમય..?”

“આઈ કે’ન્ટ સે સર…”

“મે’મ ઇટ્સ એન ઇમર્જન્સી…”

“હું સમજુ છું સર બટ ઇટ્સ વેરી ઈમ્પોર્ટન્ટ બિઝનેસ મીટિંગ ગોઈંગ ઓન…આઈ રીયલી કાન્ટ હેલ્પ યુ સર…”

“અરે મૅડમ કોઈકની જિંદગીનો સવાલ છે….આ…આ.અ…આપ પ્લીઝ એમને કહેશો કે અમદાવાદથી નકુલ વૈષ્ણવ એમને મળવા આવ્યા છે…”

બહુ જ વિનંતી પછી રિસેપ્શનીસ્ટે ઇન્ટરકોમ પર અશ્મા સાથે વાત કરી.

“મૅડમ, નકુલ વૈષ્ણવ અમદાવાદથી આવ્યા છે અને એ તમને મળવા માંગે છે”

“————“

“મૅડમ એમને અર્જન્ટ કામ છે એવું કહે છે… એ કહે છે ઇટ્સ એન ઈમરજ્ન્સી”

“————“

“આપને થોડો સમય રાહ તો જોવી જ પડશે મી.નકુલ….”

“આપ બેસો વેઇટિંગ એરીયામાં એન્ડ વ્હોટ વુડ યુ લાઈક ટુ હેવ મિસ્ટર નકુલ ?  ટી-કોફી..?”

“કાંઈ પણ…”

હતાશ થઈ ગયો નકુલ, અને પહેલાં તો શું કરવું એ જ એને સમજાતું નહોતું. થાકીને સામે વેઈટીંગ એરીયામાં સોફા પર જઈને ફસડાયો. આંખો બંધ કરીને કશાક વિચારમાં ખોવાઈ ગયો…અને પાછી થોડીવારે વિચારતન્દ્રા તૂટી અને એની બેચેની એકદમ વધી ગઈ.

રિસેપ્શનીસ્ટ એક ટ્રે માં સર્વિસ ટી અને બિસ્કુટ લઈ આવી.

ઘડીઘડીમાં એ કૉન્ફરન્સ રૂમના ડોર તરફ એક દયામણી નજર નાખ્યા કરતો હતો. બહુ વિમાસણમાં હતો. વળતી ફ્લાઈટમાં અશ્માને લઈને અમદાવાદ પહોંચવાનું હતું. હજુતો એ અશ્માને મળી પણ શક્યો નથી અને મળ્યા પછી પણ એ અમદાવાદ આવવા સંમત થશે કે કેમ એ પણ ખબર નથી. અશ્મા પણ નકુલ વૈષ્ણવનું નામ સાંભળીને એકદમ બેચેન બની ગઈ હતી. શું થયું હશે અચાનક કેમ નકુલ આવ્યો હશે..? આ એક અત્યંત અગત્યની બિઝનેસ મીટિંગ પણ એનાથી તાત્કાલિક છોડી શકાય એમ નથી. અસમંજસમાં હતી. માંડમાંડ અરધો કલાકમાં મીટિંગ પૂરી કરીને અશ્મા કૉન્ફરન્સ રૂમમાંથી ઇન્ટરનલ ડોરમાંથી સીધી એની ચેમ્બરમાં ગઈ. ઇન્ટરકોમ પર નકુલને અંદર મોકલવા સૂચના આપી. રિસેપ્શનીસ્ટ એની પાસે આવી અને કહ્યું : “મી.નકુલ યુ મે પ્લીઝ ગો ઇન… મે’મ ઈઝ વેઈટીંગ ફોર યુ”

નકુલ એકદમ કુદકો મારીને ઊભો થઈ ગયો અને સડસડાટ ચેમ્બર પાસે પહોંચીને દરવાજો નોક કર્યો.      ”પ્લીઝ કમ ઇન” અંદરથી અવાજ આવ્યો.

અંદર જવા સુધીની એની છટપટાહટ એકદમ શાંત થઈ ગઈ… ચેમ્બરમાં જઈને નકુલ તદ્દન સુશીલ અને નમ્ર બની ગયો…સામે જે ઠસ્સાદાર સ્ત્રી, નામે અશ્મા દીવાનજી બેઠી હતી એની ઓરા જ કંઈક એવી હતી કે એની સામે આવનાર ગમે એવી નામના કે મોભાવાળી વ્યક્તિ કેમ ના હોય પણ એ આ સ્ત્રીના પ્રભાવમાં આવી જ જાય. નકુલ પણ બે ક્ષણ એ વ્યક્તિત્વને જોઈ જ રહ્યો. મધ્યમસર ની ઉંચાઈ, થોડુંક ભરાવદાર શરીર અને સહેજ શ્યામળો વાન.. લંબચોરસ ચહેરો અને અર્ધ ચન્દ્રના આકારની એની હડપચી, નાક પર ડાબી બાજુએ એક નાનકડો કાળો મસો એની સુંદરતામાં અનેકઘણો વધારો કરતો હતો. સામાન્ય કરતાં સહેજ મોટું કપાળ અને એમાં બે ભ્રમરો વચ્ચે એક નાની બિંદી. શોલ્ડર સુધીના ગોલ્ડન હાઈલાઈટ્સ કરેલા બોબ હેર અશ્માના આકર્ષક ચહેરાની સુંદરતામાં ખૂબ મહત્વનો હિસ્સો હતા અને એ સુંદરતામાં પાછો વધારો કરતા હતા એના ડિઝાઈનર ગ્લાસીસ. સ્લીવલેસ બ્લાઉઝ અને પારસી કિનાર લગાવેલી સફેદ ફૂલોની ડીઝાઈન વાળી ડ્રાય કરેલી પિંક શાહજાદી અવરગંડી સાડીમાં મૅડમ અશ્મા દીવાનજીનો ઠસ્સો જ કાંઈક અલગ હતો.

નકુલને એમણે બેસવા કહ્યું. નકુલ ચેરમાં ઉભડક બેઠો એટલે અશ્માએ ફરી એને શાંતિથી બેસવા કહ્યું. નકુલ સ્તબ્ધ હતો અને અશ્માને જોઈ રહ્યો હતો….

“હેલ્લો નકુલ…!” એને બોલાવીને વિચારોમાંથી એને બહાર લાવ્યા.

“યે…યે….યેસ્સ …હેલ્લો મે’મ…? થોથવાવા માંડ્યો.

અશ્માએ એને સામે પડેલા ગ્લાસમાંથી થોડું પાણી પીવા કહ્યું.. એક ઘૂંટો પાણી પીધા પછી એ થોડો સ્વસ્થ થયો.

“મે’મ આઈ’મ નકુલ વૈષ્ણવ, ફ્રોમ અમદાવાદ”

“હા, હું ઓળખી ગઈ તમને…તમે રાજના દીકરા છો રાઈટ…?? પણ કેમ અચાનક અહીં આવ્યા…? એવું તો શું થયું..? અને હા…મર્સીએ મને કહ્યું કે કશીક ઇમર્જન્સી છે… શું થયું.. ??? બધું ઓલરાઈટ તો છે ને..??”

“ના…નો…નો મે’મ નથી બધું ઓલરાઈટ”

અશ્મા પણ નકુલને જોઇને વિચારતી હતી…કેવો છે એકદમ ફૂટડો યુવાન…!! એક ક્ષણમાં તો એને બીજા પણ અનેક વિચારો આવી ગયાં…જોતી રહી નકુલને અને વિચારતી રહી…બિલકુલ રાજની જ પ્રતિકૃતિ.

નકુલે આશ્માની વિચારતન્દ્રાને તોડતાં કહ્યું “મે’મ …પપ્પા સિરિયસ છે..”

“શુંઊઊઊઊ….??? ઓહ માય ગોડ…શું થયું રાજને…?????” એકદમ અધીરતાથી એણે પૂછ્યું….

“સિવિયર હાર્ટઍટેક..!!!”

અશ્મા કશું બોલી ના શકી પણ આંખોમાં પાણીનું એક પડળ બાઝી ગયું…

“મે’મ મમ્મીએ મને ખાસ તમને લેવા મોકલ્યા છે.”

“હીરે….????? આર યુ સિરિયસ..???” અશ્માથી એકદમ આશ્ચર્ય વ્યક્ત થઈ ગયું.

“હા….મમ્મીએ મને મોકલ્યો છે”

“પણ એ કેવી રીતે શક્ય છે નકુલ..?”

“આંટી ગઈકાલે સવારે પપ્પાને ઍટેક આવ્યો. હોસ્પિટલમાં એડમીટ કર્યા…” નકુલે હવે એને આંટીથી સંબોધવા માંડી પણ એ ફેરફાર કોઈના ધ્યાને ના આવ્યો.

“શું કહે છે ડૉક્ટર..? એના અવાજમાં ચિંતા સ્પષ્ટ વર્તાતી હતી.

“પરિસ્થિતિ એકદમ નાજુક છે… પપ્પાજી ને બહુ તકલીફ થતી હતી પણ આખા દિવસની સારવાર પછી સાંજે એમને કંઈક ઠીક લાગ્યું. રાત્રે હું અને મમ્મા એમની પાસે આઈસીયુમાં બેઠા હતા..પપ્પા અર્ધ ભાનમાં હતા. મમ્મી ખૂબ ચિંતામાં હતી. મમ્મીનો હાથ એકદમ ભીંસીને પકડી રાખ્યો હતો પપ્પાએ…. આંખોમાંથી સતત આંસુ વહ્યે જતા હતા. મમ્મીએ એમને પૂછ્યું ”શું થાય છે રાજ..? કશું કહેવું છે..??”

“હા હીર ….મારી એક વાત માનીશ…??”

“હા બોલ રાજ શું કરવું છે તારે..?”

પપ્પાથી બોલી શકાતું પણ નહતું એકદમ ત્રૂટકત્રૂટક શબ્દો ધીરા અવાજે બોલતા હતા.

“હીર, એકવાર પ્લીઝ અશ્માને બોલાવી આપીશ ..??

મમ્મીને ખચકાટ થયો પણ પરિસ્થિતિ ખૂબ નાજુક હતી…મમ્મી કશું બોલી નહિ પણ એની આંખમાંથી આંસુ વહી આવ્યા….પપ્પા એની આંખના આંસુ લૂછવા હાથ ઉંચો કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો પણ એમ ના કરી શક્યા…શરીરમાં એટલી તાકાત હતી જ નહિ. મમ્મીએ એમના માથા પર હાથ ફેરવ્યો એમના ચહેરા પર હાથ ફેરવ્યો… એમના સતત વહી રહેલા આંસું લૂછ્યા…

“હીર…મને ખબર છે કે હવે હું જીવવાનો નથી… અશ્માને બોલાવ…. છેલ્લી વાર એને પણ જોઈ લઉં….”

“પપ્પા એટલું જ બોલ્યા અને બેહોશ થઈ ગયા. તરત જ ડૉક્ટરને બોલાવ્યા. ડોક્ટરોએ એમને સહેજ પણ શ્રમ ના પડે એમ કરવા કહ્યું. અમે બહુ ચિંતામાં હતા.”

અશ્મા એને સાંભળી રહી હતી… ગળગળી થઈ ગઈ…રાજે એની આ અત્યંત નાજુક પરિસ્થિતિમાં પણ એને યાદ કરી….અને એના ચિત્તમાં અથડાવા લાગ્યું રાજનું એ છેલ્લું વાક્ય “ અશ્મા પ્લીઝ તું આવું ના કર મારી સાથે… અશ્મા પ્લીઝ્…..પ્લીઝ…. તું તો મારા જીવનનો ધબકાર છું…હું નહિ જીવી શકું તારા વગર…નહિ જીવી શકું હું….તારા વગર…..” સતત પડઘાયા કરતું રહ્યું એ વાક્ય અને એને રાજ સાથે બનેલી એ ઘટના તરફ અને રાજના એના માટેના વલોપાત તરફ લઈ ગયું….એના સમગ્ર અસ્ત્તિવને હલબલાવી ગયું. વિચારશૂન્ય અવસ્થામાં આવી ગઈ.. નકુલ થોડીવારતો બોલતો રહ્યો પણ પછી એને ખ્યાલ આવતા એણે અશ્માને બોલાવ્યાં..” આંટી…આંટી …”

અશ્મા એકદમ સભાન થઈ ગઈ…” હા..હા બોલ નકુલ…સોરી હું…” અશ્મા ખુલાસો કરવા ગઈ પણ એમ ના થઈ શક્યું. ટેબલ પર પડેલા ગ્લાસમાંથી એણે થોડું પાણી પીધું અને સ્વસ્થ થવાનો પ્રયત્ન કરવા લાગી. નકુલ એમની મન:સ્થિતિ પામી ગયો એટલે થોડીવાર એમની સામે જોઈ રહ્યો પછી સહેજ સ્વસ્થ થયાં એટલે ધીમેથી એમને બોલાવ્યા.

“આંટી, મેં રાત્રે મોમ ને પૂછ્યું કે કોણ છે આ અશ્મા ? પણ મોમ કોઈ જવાબ ના આપી શકી કે પછી એણે જવાબ આપવાનું ટાળ્યું… એકાદ કલાક પછી મોડી રાત્રે એણે મને બોલાવ્યો અને કહ્યું કે સવારની ફ્લાઈટમાં મુંબઈ જા અને અશ્માને અહીં પપ્પા પાસે લઈ આવ…”

“પ…પ…પણ મારું એડ્રેસ કેવી રીતે મળ્યું…?”

“પપ્પાના વર્કટેબલના ડ્રોઅરમાં એમનું કાર્ડહોલ્ડર પડ્યું હોય છે એવી મને ખબર હતી. હું ઘરે ગયો અને બધું ચેક કરતાં તમારું બિઝનેસ કાર્ડ એમાંથી મળ્યું. રાત્રે મારી જરૂરિયાતની વસ્તુઓ લઈને હું હોસ્પિટલ ગયો ત્યારે પણ પપ્પાની તબિયત ખૂબ નાજુક હતી. આંટી નીકળતી વખતે મમ્મીએ મને કહ્યું કે અશ્માને કહેજે કે એકવાર રાજને આવીને અચૂક મળી જાય…અને હા એમ પણ કહેજે કે મારા મનમાં એમના માટે કોઈ કડવાશ નથી કે નથી કોઈ ફરિયાદ..”

અશ્માની આંખોમાં પાણીની પરત બાઝી ગઈ. નકુલ મૂંઝવણમાં હતો. પણ થોડી ક્ષણો પછી એણે પૂછ્યું..”આંટી… આપ આવશો ને પ્લીઝ…? જો અત્યારેજ મારી સાથે આવો તો બહુ સારું…કદાચ પપ્પાજી તમારી જ રાહ જોઈ રહ્યા છે…!!!“ આટલું બોલતાતો નકુલના ગળે ડૂમો ભરાઈ ગયો અને આંખો ભરાઈ આવી.

અશ્મા અસમંજસમાં પડી ગઈ. શું કરવું ? મન વિચારોના આટાપાટામાં અટવાયું. રાજ સાથેનો એનો સંબંધ…ભૂતકાળનો હીરનો એની સાથેનો વર્તાવ…હજુ તો થોડા મહિના પહેલા રાજને રીતસર અપમાનિત કરીને પોતાના ઘરમાંથી પાછો મોકલ્યો હતો અને કાયમને માટે એણે એ સંબંધ પર પૂર્ણવિરામ મૂક્યું હતું.

એકબાજુ હીરના એની તરફના વર્તન બદલ ગુસ્સો અને નફરત હતા તો બીજી તરફ એણે રાજ સાથે કરેલા વર્તન બદલ ક્ષોભ હતો… એકબાજુ એ રાજ કે જેને એણે અનહદ ચાહ્યો હતો તો રાજે પણ એને છાતી ફાડીને પ્રેમ કર્યો હતો….અને એ રાજ, આજે અંતિમ શ્વાસ ગણી રહ્યો છે અને એની અંતિમ ક્ષણોમાં એને એની પાસે બોલાવે છે…હીરે પણ સમયનો તકાજો સમજીને નકુલને એને બોલાવવા અમદાવાદથી છેક મુંબઈ સુધી મોકલ્યો છે… એની ખરેખર જો ઈચ્છા ના જ હોત કે હું રાજને મળું તો એ મને ફોનથી પણ જાણ કરી શકી હોત…!!! તો હું હવે કેવી રીતે પાછી પાની કરી શકું..??? મનમાં વિચારોનું બવંડર જામ્યું.

અને એણે નિર્ધાર કરી લીધો.

“નકુલ…”

“હા, આંટી…બોલો…”

“હું આવું છું… આપણે સાથે જ જઈએ છીએ.”

“નકુલ ખુશ થઈ ગયો અને એના તરફ આભારની એક એવી દ્ગષ્ટિ નાંખી કે એ જોતાં અશ્માને એક જોરદાર ધ્રૂસકું આવી ગયું… રીતસર રડી પડી… અવાજ સાંભળીને મર્સી અંદર દોડી આવી. પાણી આપ્યું. એ કાંઈ સમજી તો નહિ પણ પ્રસંગની ગંભીરતા સમજી ગઈ. અશ્મા સહેજ શાંત થઈ. મર્સીને વહેલામાં વહેલી ફ્લાઇટ બુક કરવાની સૂચના આપી. બધી મીટિંગ પંદરેક દિવસ માટે મુલ્તવી રખાવી.. મેનેજરને બોલાવી બધી સૂચનાઓ આપી દીધી. અશ્મા અને નકુલ ઘરે જવા નીકળ્યા. ડ્રાયવરને વારંવાર ગાડી તેજ ચલાવવાની સૂચના આપતી હતી.. અત્યંત ક્ષુબ્ધ થઈ ગઈ હતી. જેટલી રફતારથી ગાડી દોડતી હતી એનાથી પણ વધારે ગતિએ અશ્મા અતીત તરફ ભાગતી હતી.

અશ્મા અને રાજ એક જ કંપનીના બે એક્ઝીક્યુટીવ્સ હતાં..એકબીજાની એકદમ નિકટ. બંનેના વિચારો…બંનેનું વિઝન, બંનેની કાર્યપધ્ધતી, બંનેનો એટીટ્યુડ, બંનેના ટેમ્પરામેન્ટ, બંનેના શોખ બધું સરખું… એકદમ સામ્ય. મિત્રોમાંથી સ્વજન બન્યાં, પરિણય પ્રણયમાં પરિણમ્યો. એકબીજા માટે વ્યસન બની ગયાં.

હીરને આ સંબંધની જાણ થઈ. એણે વિરોધ કર્યો… હીર કેવી રીતે સ્વીકારે અશ્માને એના અધિકારક્ષેત્રમાં..!!!  જે ના થવું જોઈએ તેજ થયું…જીદ પર આવી ગયા રાજ અને હીર. હીરે એ સંબંધને માન્ય ના જ રાખ્યો અને અશ્માએ અમદાવાદ છોડવું પડ્યું. મુંબઈમાં જઈને સેટલ થઈ. પોતાની એડ એજન્સી શરુ કરી. અત્યંત નાના પાયે શરુ થયેલી કમ્પની સમયાંતરે પ્રાઇવેટ લીમીટેડ કમ્પની બની ગઈ. રાજના અશ્મા સાથેના સંબંધમાં પૂર્ણવિરામ ના જ આવ્યું. એ અવારનવાર મુંબઈ આવતો અને એની સાથે જ એના ઘરે જ રોકાતો. અશ્મા એને સમજાવતી પણ રાજને અશ્માથી જુદા થવાનું મંજૂર હતું જ નહિ. રાજ અશ્માને કહેતો “ અશ્મા તું તો મારા જીવનનો ધબકાર છે. આપણે જો જુદા થઈશું તો એ મારા જીવનનો અંત હશે. “

થયું પણ એમજ. થોડા દિવસ પહેલાં રાજ મુંબઈ આવ્યો હતો. અશ્માએ એને બહુ સમજાવ્યો પણ એ ના સમજ્યો… છેવટે અશ્માએ રાજનું અપમાન કરીને એને કહ્યું “ રાજ હવે પછી તું ક્યારેય મારી પાસે ના આવીશ અને હા મને તારી સાથેના આ સંબંધમાં જરાય રસ નથી.”

વિચારોમાં એટલી બધી ગરકાવ થઈ ગઈ હતી કે નકુલે એને બોલાવવાનું પણ મુનાસિબ ના માન્યું. એક જોરદાર નિસાસો નીકળી ગયો..

“શું થયું આંટી ???”

“કશું નહિ ..બસ એતો એમજ “

નકુલ ફરી ચુપ થઈ ગયો. ગાડી સડસડાટ જઈ રહી હતી. ખાસ્સું એકાદ કલાકનું અંતર હતું. ફરી પાછી એજ વિચારોની ઘટમાળ… તે દિવસે રાજના ગયા પછી અશ્મા પણ ખૂબ દુઃખી થઈ હતી પણ એની પાસે બીજો કોઈ રસ્તો જ નહતો. એ ઘટના પછી થોડા દિવસે રાજનો ફોન પણ આવેલો પણ અશ્માએ એની સાથે વાત કરવાનો પણ ઇન્કાર કરી દીધો….પણ એને ક્યાં ખબર હતી રાજની મનોદશાની. ..!!!

ગાડી આવી ગઈ ઘર પાસે. અશ્મા પણ વિચારોમાંથી બહાર આવી.. નોકર પાસ ચ્હા-નાસ્તો તૈયાર કરાવ્યો. બંને જણે અનિચ્છાએ પણ થોડો નાસ્તો કર્યો. અશ્માએ એની બેગ તૈયાર કરી દીધી અને તરત એરપોર્ટ જવા રવાના થયા.

****                ****                  ****

 

અમદાવાદની એક અત્યંત આધુનિક કોર્પોરેટ હોસ્પિટલમાં અશ્મા અને નકુલ જેવા પ્રવેશ્યાં કે અશ્માને શરીરમાં એક કમ્પન આવી ગયું. પગ પાછા પડવા માંડ્યા તો મન રાજ તરફ દોડતું હતું. આઈસીયુમાં પ્રવેશતા પહેલાં એણે નકુલને પાણી લાવી આપવા વિનંતી કરી. પાણીના બે ઘૂંટા ભર્યા પછી હિમ્મત એકઠી કરીને આઈસીયુમાં પ્રવેશ્યા. સામેના એક કોટ પર રાજ સૂતો હતો. ઓક્સિજન અને ડ્રીપની નળીઓ અને મોનીટરના વાયરોના ગૂંચળા વચ્ચે રાજ એના અસ્તિત્વ માટે જંગ લડી રહ્યો છે. અશ્માને જોતાં જ હીર એની પાસે આવી.

“આવ અશ્મા“

“————-”

“તે દિવસ તારી પાસેથી આવ્યા પછી રાજ બહુ અસ્વસ્થ થઈ ગયો હતો. ગઈકાલે આમતો બહુ અશક્ત હતો બોલી પણ નહોતો શકતો પણ તોય રાત્રે એણે મને બધી જ વાત કરી.

“એણે મને કહ્યું કે હીર હું તને ખૂબ પ્રેમ કરું છું અને તું મારા જીવનનો અવિભાજ્ય હિસ્સો છે તો અશ્મા પણ મારા અસ્તિત્વ સાથે જોડાયેલી છે. હું અશ્મા વગર નહિ જીવી શકું હીર…પ્લીઝ તું અશ્માને બોલાવ…”  એટલું બોલતાંતો હીરને એક ડૂસકું આવી ગયું. એણે પાછું બોલવાનું શરુ કર્યું.

“એટલેજ મેં નકુલને તારી પાસે મોકલ્યો…હીરના આંસુ રોકાતા નહોતા…અશ્મા જો કે હિમ્મત એકઠી કરીને   આંસુને ખાળવાનો પ્રયત્ન કરતી હતી. હીરને નકુલ રૂમની બહાર લઈ ગયો. અશ્મા તો રાજના બેડની સામે ફર્શ પર જાણે જડાઈ ગઈ. જોયા કરતી હતી બેશુદ્ધ અવસ્થામાં કોઈ જાતના હલનચલન વગર પડી રહેલા રાજને. ધીમી ગતિએ ચાલી રહેલા એના શ્વાસ અને એકદમ કૃશ શરીર…આંખો ભરાઈ આવી પણ એણે સ્વસ્થતા જાળવી રાખી. થોડીવારે હીર રૂમમાં પાછી આવી ત્યારે પણ અશ્માતો દૂર ઊભી રહીને રાજને જોયા જ કરતી હતી. અશ્માનો હાથ પકડીને હીર એને રાજ પાસે લઈ ગઈ.

“રાજ….!” હીરે રાજને ધીરેથી બોલાવ્યો… બેત્રણ વાર બોલાવ્યો ત્યારે સહેજ આંખ ખોલી…

“જો રાજ કોણ આવ્યું છે…?” એ હીરની સામેજ જોઈ રહ્યો એટલે હીરે એને ફરી કહ્યું

“રાજ જો અશ્મા આવી છે…તું એને બોલાવતો હતો ને..?”

આંખો ફરી ઢળી ગઈ. અશ્માએ રાજને બોલાવ્યો…

“રાજ..!!”

અવાજ જાણે ઓળખાયો અને એણે આંખ ખોલી….અશ્માની સામે જોયું… સહેજ ચેતન આવ્યું…. અશ્મા હોવાની એને ખાતરી થઈ ત્યારે સહેજ હાથ ઉંચો કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો.. અશ્માએ એની હથેળીમાં હથેળી મૂકી…સ્પર્શ પામી ગયો…અને આંખોમાંથી દડદડાટ આંસુ વહી આવ્યા.

ધીમેધીમે બોલવાનો પ્રયત્ન કરતો હતો..”અશ્મા મેં તને કહ્યું હતું ને?” ત્રૂટકત્રૂટક વાક્ય બોલ્યો..

“શું રાજ..?”

બહુ શ્રમ પડતો હતો પણ પ્રયત્નપૂર્વક બોલ્યો…”હું તારા વગર નહિ જીવી શકું..!!!!”

“હા રાજ…”

અશ્મા પરાણે સ્વસ્થ રહેતી હતી..

“મારી પાસે બેસ ને…” અશ્મા એની બાજુમાં બેસી ગઈ….રાજની નજર હીરને શોધવા માંડી…હીર પણ એની પાસે આવી…બંને એની પાસે બેઠાં અને એના માથા પર અને શરીર પર હાથ ફેરવતા હતાં.

રાજે આંખો બંધ કરી દીધી…થોડી વારે એક ડચકું આવ્યું… ચહેરો ઢળી પડ્યો…

રાજ, ના-રાજ  થઈ ગયો…!!!

******

 

વિજય ઠક્કર

લખ્યા તારીખ: January 26th 2018 @ 1.39 AM 

શબ્દો: 2460   

 

 

1134 – મુંબઇમાં સ્‍થપાયેલી ‘‘સાહિત્‍ય સંસદ’’ એ પાંખ ફેલાવી : અમેરિકામાં શરૂ થનારી ‘‘સાહિત્‍યા સંસદ યુએસએ.’’

વિનોદ વિહાર

૧૯ર૮ની સાલમાં ભારતના મુંબઇમાં સ્‍થપાયેલી ‘‘સાહિત્‍ય સંસદ’’ એ પાંખ ફેલાવી : અમેરિકામાં શરૂ થનારી ‘‘સાહિત્‍યા સંસદ યુએસએ.’’
એની પ્રથમ સભા ફિલાડેલ્ફીયા ખાતે ૧૭ ડીસે.ના રોજ

ફિલાડેલ્ફીયા : અમેરિકાના ન્યૂજર્સી ખાતે ગુજરાતી સાહિત્યના ક્ષેત્રે શુદ્ધ સાહિત્યની ઉપાસનાના શુભાશય સાથે ‘‘સાહિત્ય સંસદ યુએસએ’’નો પ્રારંભ કરવામાં આવ્યો છે. મુંબઈ ખાતે કાર્યરત સાહિત્ય સંસદ સંસ્થાના પ્રમુખ શ્રી કનુભાઈ સૂચકે ગઈ ૨૮મી નવેમ્બર ૨૦૧૭ના રોજ મુંબઈથી આ જાહેરાત કરતા જણાવ્યું કે “સાહિત્ય સંસદ” ગુજરાતી ભાષા અને સાહિત્યની શુદ્ધ ઉપાસનાનાં લક્ષ્યને વરેલી છે અને મુંબઈની આવા ઉદ્દેશ્ય સાથે કામ કરતી આ એક માત્ર સંસ્થા છે. સાહિત્ય સંસદ અન્વયે જે રીતે ગુજરાતી ભાષા અને સાહિત્યના પ્રસાર માટે સાહિત્યિક પ્રવૃત્તિ થાય છે અને એને ગુજરાતી સાક્ષરો, વિદ્વાનો,ભાષાકર્મીઓનો બહોળો પ્રતિસાદ મળે છે. અમેરિકામાં પણ ગુજરાતી સાહિત્ય ક્ષેત્રે નાનામોટાં જૂથમાં ખૂબ સુંદર પ્રવૃત્તિઓ થાય છે પરંતુ એનું કાર્યસ્વરૂપ અલગ પ્રકારનું હોય છે.

જો કે ગુજરાતી ડાયાસ્પોરા સાહિત્ય સર્જનમાં અનેક પ્રસ્થાપિત અને નવોદિત સર્જકો છે અને આશ્ચર્ય થાય એ રીતે ત્યાં…

View original post 127 more words

કાકલૂદી

રોહી છેલ્લા થોડા સમયથી સાવ બદલાઈ ગઈ છે….અત્યંત બેચેન રહે છે….. સ્વભાવ જ સાવ બદલાઈ ગયો છે. કોને ખબર શું થયું છે એને…? બોલવાનું સાવ ઓછું કરી નાખ્યું છે પણ જો એ ભૂલથી પણ બોલી તો એનું વરવું સ્વરૂપ દેખાય ..બધાની ઉપર ગુસ્સાય…તોછડાવેડા કરે…અને પછી એને ભાન ના રહે કે સામે કોણ છે. એ પછી સાસુ-સસરા હોય કે પછી એનો વર હોય. શરીર પણ સાવ ક્ષીણ થઈ ગયું છે….વજન ઘણું ઊતરી ગયું છે. ચહેરા પરથી નૂર ઊડી ગયું છે આંખો ઊંડી ઊતરી ગઈ છે અને આંખોની નીચે એકદમ કાળા કુંડાળા થઈ ગયા છે.

બે વર્ષ પહેલાની આરોહી અને આજની આરોહી માં આસમાન જમીનનો તફાવત આવી ગયો છે. એને જે લોકો પહેલેથી ઓળખે છે એ લોકો તો માનવા જ તૈયાર નથી કે આ આરોહી છે. પરણીને સાસરે અહીં અમેરિકા આવી ત્યારે શરૂઆતમાં તો એણે ગંભીરતા ઓઢી લીધી પણ પરાણે ઓઢેલી ગંભીરતા ઝાઝું ટકી નહિ. એ તો થઈ ગઈ પહેલા જેવી ઊછળતી કૂદતી અને ઉત્સાહથી છલકાતી મૃગલી જેવી.ઘરમાં તો બધાં એને ખૂબ પ્રેમ કરતા અને અત્યંત વહાલથી રાખતા કારણ એ એકના એક દીકરાની પત્ની છે.
જો કે છેલ્લા થોડા સમયથી એનામાં આવેલું પરિવર્તન બધાંને ખટકતું હતું…સૌના માટે એ ચિંતાનો વિષય હતો. આ એ પહેલાંની આરોહી છે જ નહી આ તો અવરોહી બની ગઈ જાણે….!!!!
આવું કેમ થયું હશે…!!! કોઈને કશી જ ખબર નથી. ઘરમાં તો બધું એકદમ સરસ અને તદ્દન નૉર્મલ વાતાવરણ છે. અત્યંત ધાર્મિક છતાં થોડો વધારે રૂઢિચુસ્ત અને સુખી સંપન્ન પરિવાર છે. શાશ્વત આઈ. ટી પ્રોફેશનલ છે અને ન્યૂયોર્કમાં જૉબ કરે છે. બહુ સારી જૉબ છે અને સારું કમાય છે. આરોહીના સસરા પણ અહીંની ઇન્ડિયન કમ્યુનીટીમાં આગળ પડતું નામ છે…ખૂબ મોટા બિઝનેસ ઓનર છે… મોટેલ્સ અને બીજા અનેક બિઝનેસમાં એ સંકળાયેલા છે. એના સાસુ પણ ખૂબ ભણેલા અને વર્કિંગ વુમન છે. ઇન્ડિયામાં કૉલેજમાં પ્રોફેસર હતાં અને અહીં આવ્યા પછી પરિવારના બિઝનેસમાં ઈક્વલ હિસ્સો લેતાં અને ઈક્વલ હિસ્સેદાર પણ હતાં. આમ આખો પરિવાર એડ્યુકેટેડ છે સંસ્કારી છે ધાર્મિક છે અને સુખી સંપન્ન છે. સાસુ સસરા બન્ને માયાળુ અને સાલસ સ્વભાવના છે. શાશ્વત પણ એટલો જ વિનમ્ર ખાનદાન અને અત્યંત મિતભાષી છે.

તો પછી શું થયું આરોહી ને ..? કેમ થયું આવું..એની સાથે…??? કયો બોજ વેંઢારી રહી છે આરોહી..? એવું તો શું છે એના મનમાં કે એના જીવનમાં આટલું બધું પરિવર્તન આવી ગયું..?
આરોહી પણ કમ્પ્યુટર સાયન્સમાં માસ્ટર્સ કરીને ઇન્ડિયાથી આવી છે. શરુશરૂમાં પપ્પાની સાથે બિઝનેસમાં જોડાઈ તો ખરી પણ બહુ મજા ના આવી એટલે આગળ ભણવાનું શરુ કર્યું. થોડો સમય એ પણ ઠીક ચાલ્યું અને પછી તો ભણવામાંથી પણ રસ ઊડી ગયો. હવે તો બસ સાવ સુનમુન થઈ ગઈ છે. એવું પણ ન હતું કે એને ઘરમાં કોઈ તકલીફ હતી…. કે પછી શાશ્વત સાથે મનમેળ ન હતો.. પરિસ્થિતિ તો એ હતી કે શાશ્વત વગર તો એ સાવ પાગલ જેવી થઈ જાય અરે શાશ્વત ઑફિસમાં સહેજ મોડો થાય તોય એ એકદમ વિહ્વળ થઈ જાય અને હવે એ પરિસ્થિતિ પલટાઈ છે. છેલ્લા થોડા સમયથી એ શાશ્વત સાથે પણ ઉદ્ધત વર્તન કરવા લાગી હતી. શાશ્વત અત્યંત ધીર ગંભીર હતો એટલે એણે આરોહીને સાચવવાનો ભરપૂર પ્રયાસ કર્યો…. એની તકલીફ જાણવાનો પણ બહુ પ્રયત્ન કર્યો પણ સઘળું વ્યર્થ. એનું વર્તન વધુ ને વધુ બેહૂદું બનવા માંડ્યું. શાશ્વત હવે કંટાળી ગયો હતો અને હવે તો એ પણ ધીરજ ગુમાવી બેઠો હતો. એક દિવસ એણે કંટાળીને ઇન્ડિયા આરોહીના પાપા-મમ્મી સાથે વાત કરી. કૉન્ફરન્સ કોલ હતો જેમાં એક છેડે આરોહીના મમ્મી પપ્પા હતા બીજા છેડે શાશ્વત અને ત્રીજા છેડે હતી આરોહી.
“ શું થયું છે બેટા..? કેમ તું આમ કરે છે ..? તારી તબિયત તો સારી છે ને ? આજે પહેલીવાર શાશ્વતે તારી તબિયત વિષે વાત કરી…બેટા. અમને તો બહુ ચિંતા થાય છે તારી દીકરા. “
“મારી ચિંતા ના કરશો મમ્મા… અને પ્લીઝ તું પપ્પાનું ધ્યાન રાખજે.”
“ બેટા તું અમારી ચિંતા ના કર.. અમે તો સારા જ છીએ. શાશ્વતે બધું કહ્યા પછી અમને તો તારી બહુ ચિંતા થવા માંડી. !”
“……………….”
બંને છેડે નિઃશબ્દતા છવાઈ ગઈ. થોડી ક્ષણો એમ જ વીતી અને પછી પપ્પાએ કહ્યું “ એવું હોય તો બેટા થોડો વખત તું અહીં આવી ને રહે બે- એક મહિના માટે”
“ના… પપ્પા મારા વગર શાશ્વત એકલો પડી જાય અને હું એને એકલો મૂકીને આવી જ ના શકું.
આરોહી અને શાશ્વત આમ તો અવારનવાર મમ્મી –પપ્પા સાથે ઇન્ડિયા વાત કરતાં પણ આજની વાત થી ત્રણેય છેડે ઉચાટ હતો. ત્રણેય છેડે અજંપો હતો તો ત્રણેય છેડે આશ્વાસન પણ હતું.. પપ્પા-મમ્મીને થયું ચાલો બીજું તો જે કંઈ પણ હશે તો તેની તો દવા થશે …એટલું સારું છે કે એ બે વચ્ચે મનમોટાવ નથી. શાશ્વતનાં મનમાં તો વળી કશીક ગંભીર ગડમથલ ચાલી રહી હતી કે કદાચ આરોહીનું મન એનાથી ભરાઈ ગયું હોય અને ક્યાંક બીજે……!!!! પણ આજે એનાં મનનું પણ સમાધાન થઇ ગયું. આરોહીને પણ થયું કે બધાં એની કેટલી કાળજી લે છે અને એ દુનિયામાં એકલી નથી માં-બાપ પતિ સૌ એના માટે ચિંતિત છે.

શાશ્વત અને અરોહીનું આંતરજ્ઞાતીય લગ્ન હતું અને આજે ત્રણ વર્ષ થયાં લગ્ન થયે.
શાશ્વતના મમ્મી પપ્પાએ એના લગ્ન માટે અમદાવાદના અખબારોમાં જાહેરખબર આપેલી અને એ રીતે એ બે પરિવારો ભેગા થયેલાં. શાશ્વત આરોહીને એકમેક પસંદ પડ્યા અને લગ્ન લેવાયા. એક નિકટવર્તી સંબંધ પ્રસ્થાપિત થયો આ બે પરિવારો વચ્ચે. મધ્યમવર્ગીય પરિવારની દીકરી આરોહી ખૂબ જ સુંદર હતી, ભણેલી હતી, સંસ્કારી હતી અને ચબરાક હતી. લગ્નવિધિ માટે શાશ્વતના ઘણાંબધાં સંબંધીઓ અમેરિકાથી અમદાવાદ ગયાં અને બંને પરિવારની પ્રતિષ્ઠાને છાજે એવી રીતે ખૂબ ધામધૂમથી લગ્ન કર્યાં. લગ્ન કરીને શાશ્વત અમેરિકા આવી ગયો અને થોડા સમયમાં આરોહી પણ આવી ગઈ સાસરે….અમેરિકા.
ખૂબ ખુશ હતો શાશ્વત અને આરોહીનો આનંદ પણ સમાતો નહતો.
અત્યંત ઉત્તેજના સાથે હનીમૂન મનાવ્યું… બે મન અને બે તન એક થઈ ગયાં. એકમેકના આશ્લેષમાં રાત પણ દખલ નહોતી દેતી…જાણે ખૂબ લાંબી હતી એ રાત. વહેલી પરોઢે સહેજ આંખ મીંચાઈ. આરોહીને તો ઘસઘસાટ ઊંઘ આવી ગઈ.
સવારે ઉઠતાંની સાથે શાશ્વતે આરોહીના હાથમાં એક બોક્સ મૂક્યું.
“ શું છે આ શાશ્વત..?”
“તું જ જોઈ લે…”
શાશ્વત એને પાછળથી વીંટાઈ ગયો હતો અને ઘડીઘડીમાં આરોહીને ‘કિસ’ કરતો હતો… એના શરીરની એના વાળની ઊંડા શ્વાસે ખુશ્બુ લેતો હતો….મનથી અને શરીરથી તરબતર થતો હતો.
આરોહીએ બૉક્સ ખોલ્યું… અંદરથી મખમલે મઢેલી એક ચાવી નીકળી…કારની એ ચાવી હતી… આરોહી તો આભી બનીને જોઈ જ રહી અને ચાવીને હાથમાં પંપાળતી રહી…આંખોમાં એક પાતળું પાણીનું પડળ આવી ગયું…ઝાંય વળવા માંડી…
”શું…શું. છે અ..અ..અ..આ..શેની ચાવી છે શાશ્વત…..?”
“ધીસ ઈઝ અ હનીમૂન ગિફ્ટ ફોર માય જાન….”
“ઓ…ઓ…માય…ગોઓઓ….ડ..!!!!!”
“ યેસ ડાર્લિંગ આ તારી નવીનક્કોર મર્સીડીસ બેન્ઝ ની ચાવી છે… અને તારી કાર નીચે આપણા ડ્રાઈવ વેમાં પાર્ક કરેલી છે.” એકદમ ચુસ્ત રીતે ભેટી પડી શાશ્વતને…ભીંસી નાખ્યો એના બે હાથથી એને અને એના હોઠ..એનું કપાળ..એની આંખો…એનો આખો ચહેરો ભીનો ભીનો કરી નાંખ્યો…. એની બે હથેળીઓ વચ્ચે એનો ચહેરો પકડીને કહ્યું…” થેન્ક્સ શાસ…માય લવ…”
“ નો પ્રૉબ્લેમ બેબી….આઈ લવ યુ સો મચ..”
“ શાસ… હું તને જીંદગીનું તમામ સુખ આપવાનો પ્રયત્ન કરીશ …”
“ હું પણ બેબી….લવ યુ…લવ યુ…લવ યુ….”

                                               ***** ***** *****

આરોહીને ડૉક્ટરને બતાવ્યું…તમામ ટેસ્ટ્સ કરાવ્યા પણ પરિણામ શૂન્ય… ડોકટરે તો કહ્યું કે એ તદ્દન નોર્મલ છે. કોઈ વ્યાધી નથી શરીરમાં. એમણે એમના ચાર્ટમાં પણ નોંધ મૂકી અને ફક્ત વાઈટામીન્સ અને કૅલ્શિયમ ઓરલી લેવા માટે રેકમન્ડ કર્યું.
જો કે આરોહીના વર્તન કે વ્યવહારમાં કોઈ ફરક નથી આવ્યો. હવે એના બંને પરિવારોએ એમનાથી થઈ શકે તે બધું કરવા માંડ્યું. આયુર્વેદ અને જ્યોતિષ અને ભૂવા અને તાંત્રિકો નો સહારો લીધો…કેટકેટલી બાધા આખડી…અને નિયમ-ધરમ… બધું બધુંજ કરવા માંડ્યા. ડૂબતો માણસ તરણું પકડે એમ જે કાંઈ ઉપચાર કો’ક દેખાડે એ કરે…પણ બધું વ્યર્થ. જેમજેમ સમય પસાર થતો ગયો એમ એનામાં એકદમ ચિડીયાપણું વધવા માંડ્યું. શાશ્વત પણ હવે તો એનાથી કંટાળી ગયો હતો. એને બોલાવે તો આરોહી ફક્ત હમ…હા….ના….અહં…આવા એકાક્ષરી જવાબ આપે.
લગ્ન થયા ત્યારની અને અત્યારની એમના દામ્પત્યજીવનની તાસીર બદલાઈ ગઈ… અત્યંત નાજુક મોડ પર આવી ગઈ છે વાત. બિલકુલ સંવાદવિહીન પરિસ્થિતિ છે. સુખના અરમાનો ચકનાચૂર થઈ ગયા છે. ક્યારેક વિચારતો મારે કેટલા બધા સુખી થવું હતું…બીજા બધાં કરતાં વધારે સુખી થવું હતું ને..!!! ક્યાં શક્ય બન્યું એ..??? હાય કિસ્મત… તો વળી ક્યારેક એને આરોહી સાથે થયેલા સંવાદ યાદ આવી જતાં અને આંખો ભીની થઈ જતી.
“ આરોહી…તું કેમ મને બહુ પ્રેમ કરે છે હે…? તું કેટલી બધી સુંદર છે… આ તારી આંખો.. એમાં ડૂબવાનું….તણાવાનું અને ભીંજાવાનું સદ્ભાગ્ય મને મળ્યું છે. આઈ’મ સો લકી…બેબી..”
“શાસ… આઈ લવ યુ…. મારા બહુ વખાણ નહી કર…શાશ્વત આ જીંદગી એક એવો ખેલ છે ને કે જેમાં ક્યારેક જીતેલી બાજી હારી જવાય છે તો વળી ક્યારેક હારેલી બાજી પણ જીતી જવાય છે. જીવન વિષે કોઈ જ અટકળો કરવા જેવી નથી હોતી..શાસ..”
શાશ્વત ક્યારેક યાદોનાં ઘોડાપૂરમાં તણાતો અને જ્યારે તેમાંથી બહાર આવતો ત્યારે એજ નિરાશા અને એજ નિશ્વાસ. ત્રણ વર્ષમાં તો બધું વેરવિખેર થવા માંડ્યું. અંતે એને એની સંમતિથી થોડો વખત ઇન્ડિયા મમ્મી-પપ્પા પાસે મોકલવાનું નક્કી થયું. જતી વખતે આરોહી શાશ્વતને વળગીને બસ એટલું બોલી “ શાસ…તારું ધ્યાન રાખજે અને મને જલદી જલદી લેવા આવજે હોં…મને તારા વગર નહિ ગમે. મને માફ કરજે શાસ હું..હું તને બહુ દુઃખી કરી ને જાઉં છું.”

                            *****                           *****                               *****

“ આરોહી શું થયું છે તને..હેં..? કેમ સાવ આવી થઈ ગઈ છે..તું..??”

“ …………………”

“ આરોહી તું મને ઓળખે છે ? હું સર્જક છું તારો દોસ્ત..”

“………………….”

ઇન્ડિયા આવ્યા પછી પરિસ્થિતિમાં ઝાઝો ફેર ના પડ્યો.

                           *****                                *****                              *****

સર્જક આરોહીનો નાનપણનો દોસ્ત હતો. બંને સાથે ભણેલા સાથે ઊછરેલા…ખૂબ મસ્તી ખૂબ મજાક અને ખૂબ તોફાનો કરતા. બેઉ જણા જ્યાં સુધી જાગતા હોય ત્યાં સુધી સાથે ને સાથે હોય. સ્કૂલ પૂરી થઈ અને કૉલેજમાં ગયા પછી થોડા દૂર થયા પણ એ તો શારીરિક અંતર જ વધ્યું હતું પણ માનસિક નિકટતા તો એટલી જ અને એવી જ…!!!! એમના માટે બધા એમ કહેતા કે “ આ તો બેઉ જોડિયાં છે.” તો વળી કોઈ એમ કહે કે “ બેઉ ને પરણાવી દો એટલે રહેશે આખી જીંદગી બેઉ એકબીજાની સાથે.”
બહુ સામ્ય હતું બંનેની આદતોમાં, સ્વભાવમાં અરે નવાઈની વાત તો એ હતી કે એ બંને નું બ્લડ ગ્રૂપ પણ એક હતું અને તે પણ બહુ જવલ્લેજ જોવા મળતું ‘એબી નેગેટિવ’
સર્જકને ભણવા માટે બહારગામ એડમીશન મળ્યું અને એ રોજ બસમાં અપ ડાઉન કરતો. કમનસીબે એક દિવસ કૉલેજ જતા એને એકસીડન્ટ થયો…બહુ સિવિયર ઍક્સિડન્ટ હતો અને સર્જકને બહુ સીરીયસ ઇન્જરી હતી અને એની હાલત પણ એકદમ સીરીયસ હતી. આખા બોડીમાં એને મલ્ટીપલ ઇન્જરીઝ હતી એટલે તાત્કાલિક અમદાવાદ ખસેડ્યો…ઇમર્જન્સીમાં ઓપરેશન કરવું પડ્યું. બ્લડ લોસ ખૂબ હતો એટલે એને બ્લડ ચડાવવાની જરૂર પડી. આરોહી એની પાછળ જ હોસ્પિટલ પહોંચી ગઈ હતી. તાત્કાલિક એ ડૉક્ટર પાસે ગઈ અને ડૉક્ટરને કહ્યું” ડૉક્ટર સાહેબ સર્જકને માટે જેટલું બ્લડ જોઈએ એટલું મારા શરીરમાંથી લઈ લો ..પણ મારા આ દોસ્ત સર્જકને કશું ના થવા દેશો પ્લીઝ ડૉક્ટર…! સાહેબ મારા શરીરમાંથી ટીપેટીપું લોહી લઈ લો પણ એને પ્લીઝ બચાવી લો… ડૉક્ટર સાહેબ.”
નસીબ સંજોગે સર્જક બચી ગયો.. ધીમે ધીમે તબિયત પણ સુધારવા માંડી. આરોહી રોજે સવાર સાંજ એની પાસે જતી અને એને કંપની આપતી. તે દિવસે આરોહી અને સર્જક બેઠા હતા અને એટલામાં ત્યાં સર્જકના મમ્મી ત્યાં આવી પહોંચ્યાં. થોડી ઘણી આડીતેડી વાતો થઈ અને સર્જકના મામ્મીએ કહ્યું “ સર્જક તને ખબર છે આ અરોહીનો તારા પર બહુ મોટો ઉપકાર છે….જો એ ના હોત તો શું થાત..? એ દિવસે તારા બ્લડ ગ્રૂપનું બ્લડ મળતું જ નહતું ત્યારે આરોહીએ ડૉક્ટરને કહ્યું કે “મારા શરીરમાંથી ટીપેટીપું લોહી લઈ લો પણ મારા દોસ્તને બચાવો..” સર્જકની આંખો ઊભરાઈ ગઈ. સર્જકે આરોહીનો હાથ પોતાના હાથમાં લઈ અને ચૂમી લીધો. ક્યાંય સુધી સુધી કોઈ કશું બોલી શકયું નહી. બહુવાર પછી આરોહીએ કહ્યું ..”હું જાઉં સર્જક…??”
સહેજ સ્વસ્થ થવાનો પ્રયત્ન કર્યો અને એને જવાની પરવાનગી આપતા સર્જકે કહ્યું..” આરોહી મારા જીવન પર તારો પણ અધિકાર છે… હું તારા ઉપકારનો બદલો કેવી રીતે ચૂકવીશ…???

                      *****                                  *****                                *****

આરોહી પાછી આવી ત્યારથી સર્જકનો નિત્યક્રમ થઇ ગયેલો કે સાંઝે ઘરે જતી વખતે એ અચૂક એને મળવા આવતો….એની અનિચ્છાએ પણ એની સાથે વાતો કરતો એને ખુશ રાખવાનો એને હસાવવાનો પ્રયત્ન કરતો. ક્યારેક એ એની પત્ની ક્રિષ્નાને પણ લઈ આવતો થોડો સમય વિતતા હવે ધીરેધીરે આરોહી એની સાથે ખૂલવા લાગી.
ક્રિશ્ના થોડા દિવસ માટે એને પિયર ગયી છે એટલે સર્જક હવે એકલોજ આવે છે. તે દિવસે આરોહી સુસ્ત થઈને બેડમાં પડી હતી અને સર્જક આવ્યો એને બેડમાંથી ઊભી કરી.
“ચાલ આરોહી આપણે ક્યાંક ફરવા જઈએ..બહાર ખુલ્લા વાતાવરણમાં થોડું ફરીએ.તું ઘરમાં કંટાળી હોઈશ…બહાર તને સારું લાગશે.”
“ સર્જક પ્લીઝ…”
“ શું થયું છે તને હેં આરોહી..? મને કહેને… શું તકલીફ છે તને..?? કેવી થઈ ગઈ છું તું ? અમેરિકા નથી ગમતું તને..?? શાશ્વત સાથે તો કોઈ પ્રૉબ્લેમ નથી ને..???”
“ ના એ તો મને બહુ પ્રેમ કરે છે. મમ્મી-પપ્પા પણ ખૂબ સારા છે અને મને બહુ સાચવે છે..”
“ તો…???? “
“એક વાત કહું સર્જક..??
“હા…બેઝીઝક કહે…એન્ડ પ્લીઝ રેસ્ટ એસ્યોર્ડ આરોહી….એ જે કાંઈ હશે તે આપણા બેની વચ્ચેજ રહેશે.”
સર્જક…મારો શાશ્વત મને બહુ વહાલો છે અને એ પણ મને બહુ જ પ્રેમ કરે છે. ખૂબ સજ્જન માણસ છે, હોશિયાર છે, અત્યંત સફળ પુરુષ છે.”
“ તો…????”
“ પણ મને જે જોઈએ છીએ તે શાશ્વત આપી શકે એમ નથી..”
“ એટલે..??” સર્જકને સહેજ અણસાર તો આવી ગયો પણ એણે આરોહીને જ બોલવા દીધું.
“શાશ્વતને એઝોસ્પર્મીયા છે….એનામાં બિલકુલ સ્પર્મ્સ નથી… આમ તો બિલકુલ નૉર્મલ છે પણ એ મને માં બનાવી શકવા સમર્થ નથી…”
“શાશ્વત આ વાત જાણે છે..??”
“ના…. હું અને મારા ડૉક્ટર બે જ આ વાત જાણીએ છીએ અને હવે તું ત્રીજો.”
એકદમ શાંતિ વ્યાપી ગઈ. બંને ચુપ હતા અને પોતપોતાના મન સાથે મથામણ કરતા હતાં.
“ મારા શાશ્વતને આ વાત ખબર પડશે ને તો એ તો સાવ તૂટી જશે…. નિયતિએ ચીપેલી બાજીમાં એક હોનહાર માણસ હારી જશે…એની આંખ સામે જ એ નીચો પડી જશે…એ દુનિયાનો તો સામનો કરતાં કરશે પણ એ મારો સામનો કેવી રીતે કરશે….હેં…!!! શાશ્વતમાં જરા જેટલોય હીનભાવ આવે એવું હું બિલકુલ નથી ઈચ્છતી સર્જક… મારો શાશ્વત કોઈ ગુનાઈત ભાવ લઈને જીવે એ મને મંજૂર નથી.”

“…………………..”

“ એ પુરુષ તરીકે તદ્દન નૉર્મલ છે પણ સત્વહીન..”
રસ્તા પર સુનમુન એ બે દોસ્ત પણ સાવ શાંત થઈ ગયા છે પણ તોય અનાયાસ એમના પગ ચાલતા જ રહ્યાં છે કેટલીયે વારે ઘરે આવ્યા…ઘરના ઝાંપા પાસે ઊભા રહી ગયાં.
“ સર્જક…!!!”
“ હમમમમ.. બોલ આરોહી…હું જાઉં !!!!“
“ના સર્જક થોભ થોડીવાર……સર્જક…સર્જ…..”
“ બોલને કેમ આમ થોથવાય છે…આરોહી..?
“સર્જક મને એક બાળક આપને….. સર્જક……..પ્લીઝ…મને માં બનવાનું સુખ આપને સર્જક…મને એક પૂર્ણ સ્ત્રી બનાવ સર્જક..પ્લીઝ..!!!
સર્જકના બંને હાથ પકડીને કાકલૂદી કરતી રહી આરોહી….

                       *****                         *****                                          *****

વિજય ઠક્કર
લખ્યા તારીખ : September 25th, 2017 @ 10.50 PM

 

 

માટીનું ઘર

ત્સુક નિરાશ વદને ઘરે આવ્યો.

અશક્તિ ખૂબ હતી અને થાક પણ ખૂબ હતો. છેલ્લા એકાદ મહિનાથી ઉત્સુક ઘરે હતો…જૉબ પર જઈ શકે એવી એની શારીરિક ક્ષમતા જ  ન હતી. માનસિક રીતે પણ એ ખૂબ ભાંગી પડ્યો હતો.

એષા તો એની ઓફીસ નિયમિત જતી હતી અને એ દિવસે પણ એ ઓફિસ ગઈ હતી. આમ પણ ઘરમાં એ બે જણતો હતાં અને એ પણ પાછાં જુદાજુદા. બંને વચ્ચે કોઈ વ્યવહાર કે કોઈ સંબંધ હતો નહિ. બંને ના રૂમ અલગ. બે પંખી એક છત નીચે જુદાજુદા માળામાં રહેતા હોય એમ આ બંને જણાએ પણ પોતાની જાતને અલગ અલગ રૂમમાં કેદ કરી લીધી હતી.

ઉત્સુક હજુ હમણાં જ  ડૉક્ટર નંદન ના કલીનીક પરથી ઘરે આવ્યો પણ નંદને કહેલા શબ્દ એને કોરી ખાતા હતા….એના પડઘા સતત એના કાનમાં ગુંજ્યા કરતા હતા. “ઓસ્ટીઓ સાર્કોમા“  એ શબ્દ જાણે કરોળિયાના મોઢામાંથી નીકળતી લાળની જેમ એના અસ્તિત્વની આસપાસ એક અભેદ્ય જાળું વણી રહ્યો હતો.

” ઉત્સુક યુ આર સફરિંગ ફ્રોમ ઓસ્ટીઓ સાર્કોમા…”

“એટલે..??? નંદન એ તું શું બોલ્યો.. ઓસ્ટીઓ…??? હું કશું સમજ્યો નહિ…

“હા, ઓસ્ટીઓ સાર્કોમા.. અને હા તારે એ અત્યારે સમજવાની જરૂર પણ નથી. જીવનમાં કેવા કેવા પડકારો સામે આવે છે એની માણસને કાંઈ ખબર નથી પડતી…પણ જો તારે સમજવું જ  હોયને ઉત્સુક દોસ્ત તો હું જે વાત કહું તે તું ધ્યાનથી સાંભળ. જીવનનો જે બચ્યોખુચ્યો સમય આપણી પાસે હોય તો તેને શા માટે નફરત કે કડવાશમાં વેડફી નાંખવો.

“ એટલે..?”

ઘડીઘડીમાં ”યુ આર સફરિંગ ફ્રોમ ઓસ્ટીઓ સાર્કોમા…” એ શબ્દ ના પ્રહાર એના કાનમાં થતા હતા. નંદન અને ઉત્સુક બંને ખૂબ સારા દોસ્ત હતા અને બંનેને એકબીજાને કશું પણ કહેવાનો હક અને અધિકાર હતો.

“ નંદન મારે એષાની બાબતમાં કશું સાંભળવું નથી…અને એતો તું મને અનેક વખત કહી ચૂક્યો છે ને નંદન ..? એષા ની સાથેનો મારો સંબંધ કેટલાંય વર્ષ પહેલાં પૂરો થઇ ગયો છે.  હા, અમે એક છત નીચે રહીએ છીએ પણ એ તો ધર્મશાળાના મુસાફરની જેમ.”

“ઉત્સુક કંઈક સમજવાની કોશિશ કર. …પ્લીઝ દોસ્ત..”

આટલી વાતચીત કરતાંતો ઉત્સુક થાકી ગયો.. એને હાંફ ચડી ગયો…અને હાંફતા હાંફતા બોલ્યો… “નંદન પણ મને કહે તો ખરો કે આ ઓસ્ટીઓ સાર્કોમાં છે શું ?”

સાંભળવું છે તારે.. ? તો સાંભળ. તને હાડકાંનું કૅન્સર છે….અને હવે ધીમેધીમે આખા શરીરમાં એ  પ્રસરી રહ્યું છે. દોસ્ત એટલે તને કહું છું તું એષા સાથે સમાધાન કરી લે.”

નંદન ની વાત પર બહુ ધ્યાન આપ્યા વગર ઉત્સુક કલીનીક પરથી નીકળી ગયો. રીક્ષામાં ઘરે આવ્યો પણ ઓસ્ટીઓ સાર્કોમાં એનો પીછો છોડતું ન હતું. ઘરે આવ્યો પણ એના એજ વિચારો ઘુમરાયા કરતા હતા. પલંગમાં સૂતો …છત આખી ગોળગોળ ફરતી હતી. સમાધાન….કડવાશ…. ઓસ્ટીઓ સાર્કોમા….નફરત… આ બધા શબ્દ રૂમમાં પડઘાયા કરતા હતા… વિચારોમાં જ ઊંઘ ક્યારે આવી ગઈ એની એને ખબર જ  ના રહી. આંખ ખૂલી ત્યારે પાંચ વાગ્યા હતા. ક્યાંય સુધી પથારીમાં પડ્યો રહ્યો….ઊઠવાના હોશ જ ન હતા. ફરી પાછો નંદને એના મગજનો કબજો લઈ લીધો અને જાણે હવે તો આદેશ કરવા લાગ્યો કે “ જા ઉત્સુક જા… એષાને બોલાવ…. એની સાથે સુલેહ કરી લે…. એમાં જ તારું અને એનું ભલું છે…દોસ્ત, પ્લીઝ મારી વાત માન… હવે તારી પાસે બહુ સમય નથી.”

એક બાજુ અહમ્ છે જે છૂટતો નથી અને બીજી બાજુ જીવન નો અંત છે… જે બહુ નજીક છે….

મન અફળાતું રહ્યું….મન જીવનની કિતાબનાં પાનાં ઉથલાવવા માંડ્યું.

એષાની સાથે લગ્ન થયાં…અત્યંત રોમાંચક હતો સમય. કેવાં ગળાડૂબ હતા બંને એકબીજાના પ્રેમમાં !! શરૂઆતનાં બે-ચાર વર્ષ તો કેવાં મજાનાં પસાર થયાં પણ પછી ધીરેધીરે ઉત્સુકનું મન એષા તરફથી ભરાવા માંડ્યું….એનું મન ક્યાંક બીજે પરોવાયું.

આ અંતર માટે.. આ વિખવાદ માટે કદાચ જવાબદાર બન્ને હતાં, પરંતુ ઉત્સુકે તરત જ એનું મન બીજે ઠેકાણે પરોવી દીધું. શરૂઆત થઇ ગઈ સંઘર્ષની…શરૂઆત થઇ ગઈ ક્લેશ-કંકાસની. અંતર વધવા માંડ્યું. સહઅસ્તિત્વ અશક્ય બની ગયું. એષાને એણે કહ્યું: “આપણે હવે સાથે રહી શકીએ એમ નથી…ચાલ આપણે છૂટા પડી જઈએ…પછી તારી જિંદગી તું જીવ અને મારી હું. આપણું સહજીવન હવે શક્ય નથી.

એષા ખૂબ જિદ્દી હતી એણે ઉત્સુકને કહ્યું…. “મારી જિંદગીની હવે તું ફિકર ના કરીશ ઉત્સુક…

અને રહી વાત ડિવોર્સની…? તો સાંભળી લે ઉત્સુક…. હું કાયદેસર તારી પત્ની છું અને હું જીવીશ ત્યાં સુધી તારી પત્નીનો અધિકાર હું છોડવાની નથી. તારે મારી સાથે જ રહેવું પડશે. હું તને ડિવોર્સ પણ નહિ આપું અને તને કોઈની સાથે પણ નહિ રહેવા દઉં… આ મારો અફર નિર્ણય છે.”

બસ ત્યારથી લઈને અબઘડી સુધી બંને આમ તો સાવ અડોઅડ પણ તોયે જોજનો દૂર. નથી સંબંધ નજર મિલાવવાનો કે નથી સંબંધ સંવાદનો. કેટલાં બધાં વર્ષ વીતી ગયાં…!!!

ઉત્સુકના જીવનમાં આવેલી સ્ત્રીઓ…ક્યાંકથી મળેલો બેસુમાર પ્રેમ તો ક્યાંકથી મળેલી પારાવાર નફરત… તો વળી ક્યાંકથી મળેલી જીવનની સમજણ….એ બધાજ ચહેરાઓએ આપેલો પ્રેમ,હૂંફ,અને ભરોસો તથા વિષાદ,વિખવાદ અને વિડમ્બના, એ બધું સ્મૃતિમાં આવતાં મન આળું થઇ ગયું. જો કે હવે ક્યાં કોઈ છે જ એના જીવનમાં. એષાનાં દૂર થવા પછી આવેલા લોકો અને આ બધાંજ વર્ષોમાં બનેલી ઘટનાઓ કોઈ પણ અનુક્રમ વગર જેમની તેમ ઉત્સુકની નજર સામે આવતી ગઈ… જાણે બાઈસ્કોપમાં ફિલ્મ જોતો હોય એવું લાગતું હતું. બહુ ઓછી ઘટના જોવાઈ કે જેનાથી આનંદાયું હોય…અને બહુ વધારે પ્રસંગ દુઃખકારી  અને પીડાકારી જોવાયાં.

ફરી પાછા નંદનના શબ્દો પડઘાયા. “ જા ઉત્સુક જા… એષાને બોલાવ…. એની સાથે સુલેહ કરી લે…. એમાં જ તારું અને એનું ભલું છે…દોસ્ત, પ્લીઝ મારી વાત માન… હવે તારી પાસે બહુ સમય નથી.” ઉત્સુકનાં મનમાં ગુનાઈત ભાવ આવી ગયો..પણ તેમ છતાં એનો અહમ્ એને એષા પાસે જતા રોકતો હતો. હવે જીવનમાં અન્ય કોઈ ત્રીજું નથી… છે તો એષા અને એ પોતે. એ જ સત્ય અને એજ વાસ્તવિકતા. મન ને  એ તરફ પાછા જવા એ તૈયાર કરતો હતો અને ક્યારે આંખ મળી ગઈ ખબર ના રહી. થોડીવારે જ્યારે આંખ ખુલી ત્યારે એષા ના રૂમમાં લાઇટ ચાલુ હતી. ક્યાંય સુધી એ તરફ નજર મંડાયેલી રહી. જાણે કોઈક અણસાર મળે એની પ્રતિક્ષા કરતો હતો.

વ્યર્થ…. બહુ વિચારને અંતે સહેજ ગભરાતા ગભરાતા એ ઉભો થયો અને એષા ના રૂમ તરફ ગયો.

જીવનની આ તે કેવી વિડમ્બના ..? હેં….!!!  એક સમયે હાથમાંથી હાથ છૂટતો ન હતો, બેધડક એકબીજાના આશ્લેષમાં સમાઈ જતા હતાં અને એ સહિયારા શ્વાસોની એક સરગમ બની જતી હતી અને આજે…???? આજે એજ મન અને અસ્તિત્વ એકમેકથી જોજનો દૂર થઇ ગયાં છે….પડછાયો પણ દઝાડશે તો નહિ ને એવો સંશય થયા કરે છે.

બારણું અંદર થી બંધ હતું… બે-ત્રણ ટકોરા માર્યા.

“કોણ…!!” વિલંબિત લયમાં એષાનો અવાજ આવ્યો. ઘરમાં એ બે સિવાય અન્ય કોઈ હતું જ નહિ પણ તેમ છતાં પૂછવું પડ્યું. જોકે પ્રત્યુત્તરની રાહ જોયા વગર જ એણે બારણું તો ખોલ્યું ..

“શું હતું..??”

“એષા, મારે તારી સાથે થોડી વાત કરવી છે.’

“અંદર આવો… તમારી તબિયત તો સારી છે ને .. ???”

ધીમેધીમે એ પલંગ પર જઈ ને બેઠો… સામે એષા ખુરશી પર બેઠી. ક્ષણો પસાર થતી રહી કોઈ કશું બોલતું ન હતું. ઉત્સુકને જાણે કોઈક અપરિચિત ને ત્યાં આવ્યો હોય એવી લાગણી થતી હતી. સામેના ટેબલ પર એક ફોટોફ્રેમમાં એનો ફોટો હજુ પણ મોજૂદ હતો અને એની નજર એ ફોટા પર સ્થિર થઇ ગઈ અને એ બોલ્યો..” એષા…” આજે નામ બોલતા પણ પોતાની જાતને પહેલાં તૈયાર કરવી પડે છે.

“ એષા… હું નંદન પાસે ગયો હતો…”

“કેમ શું થયું…?”

“છેલ્લા એકાદ મહિનાથી ઠીક નથી એટલે ઘણાં બધા ટેસ્ટ્સ અને ઈન્વેસ્ટીગેશન્સ કર્યા..”

“શું કહ્યું નંદને…?”

“કંઈ ખાસ નહીં ..”

એષાના મો પરના હાવભાવમાં કોઈ ખાસ ફરક ના આવ્યો. થોડીવાર ચૂપ રહી પછી ઉત્સુકે કહ્યું:

“ઓસ્ટીઓ સાર્કોમા છે…”  એનો અવાજ  સહેજ ભીનો થઇ ગયો.

“એટલે ..??”

“હાડકાંનું કૅન્સર…. શરીરમાં પ્રસરવા માંડ્યું  છે.”

એષાના મો પર હવે સહેજ ચિંતા દેખાઈ….પણ નજરો મળતી ન હતી.

“તો હવે… દવા…??”

“ચાલુ જ છે …પ..પણ હવે કોઈ અર્થ નથી એષા….”

“એટલે..???”હવે અંત બહુ જ નજીક છે એષા…”

એષા થડકી ગઈ….. એના હાવભાવ બદલાઈ ગયા..

“એષા, હું દયા કે સહાનુભુતિ મેળવવા તારી પાસે નથી આવ્યો… “

એષાએ પહેલીવાર આજે એની સામે જોયું. અસમંજસમાં હતી…શું કરવું ..શું કહેવું …? કશુંજ નક્કી કરી શકતી ન હતી.

“ હું…હું ભૂતકાળની કડવાશ અને નફરતમાંથી મુક્તિ મેળવવા આવ્યો છું. એષા… મારી વાત સાંભળી લે અને પછી પણ તારી ઇચ્છા નહીં હોય તો આપણે અત્યારે જીવીએ છીએ એમ જીવીશું.”

આટલું બોલતા તો એને થાક લાગી ગયો…શ્વાસ ચડવા માંડ્યો.

“તું..ત..મે…..તું..ત…તું..” સંબોધન કરવાની ગડમથલ ચાલી… પાણી લઈ આવી અને એને પાણી આપ્યું. ગ્લાસ પકડતાં ઉત્સુકે પ્રયત્નપૂર્વક એષાના  હાથ પર હાથ મૂક્યો. એષાએ ના તો કોઈ પ્રતિભાવ આપ્યો કે ના તો પ્રતિકાર કર્યો. હાથ ખસેડવાનો પ્રયત્ન સુધ્ધા ના કર્યો.

“એષા તારી પાસે બેસવાની લાયકાત તો મેં ક્યારનીયે ગુમાવી દીધી છે…. પણ…”

એક જબરદસ્ત નિ:સાસો નાખ્યો.

“એક વિનંતી કરું એષા…?? શક્ય હોય તો મારી પાસે બેસને પ્લીઝ…. “

એષા પણ જાણે આજ તક ની તો વર્ષોથી રાહ જોતી હતી….હાથમાં પાણીનો ગ્લાસ પકડીને ઉત્સુકની બાજુમાં પલંગ પર બેસી ગઈ. કોઈક અધૂરપ જાણે એને એમ કરવા પ્રેરતી હતી. ગ્લાસ એણે બાજુમાં ટીપોઈ પર મૂકયો. અને બેસી રહી… બેમાંથી કોઈ કશું બોલતું નથી… થોડીવારે ઉત્સુકે ઈશાનો હાથ એના હાથમાં લીધો…અને ક્યાંય સુધી એને પંપાળતો રહ્યો. એષા એ જરા સરખોય ઇનકાર ના કર્યો…

“એષા…આપણા સંબંધના સમીકરણને આજે હું ફરી ઉકેલવા માંગુ છું …જો ક્યાંક વળી સાચો જવાબ મળી જાય .“

ઉત્સુક ગળગળો થઇ ગયો…ગળામાં અને આંખમાં ભીનાશ આવી ગઈ…

“એષા ચાહે તો તું મને માફ કરજે અને નહીં તો પ્લીઝ મને નફરત તો ના જ કરીશ એષા… મારા અંત સમયે હું તારી માફી માંગુ છું…મારી ભ્રમરવૃત્તિએ મને હવે સાચેજ ભ્રમર જેવી પરિસ્થિતિમાં મૂકી દીધો છે…માટીના ઘરમાં હું કેદ અને એમાંથી બહાર આવવાના કોઈ જ દ્વાર રહ્યા નથી… બસ હવે તો અંત…”

આટલું બોલતા તો ઉત્સુક જોરથી રડી પડ્યો… એષાનો હાથ એની આંખો તરફ આગળ વધ્યો…આંસુ લૂછ્યાં પણ એષાની રુક્ષ થઇ ગયેલી આંખો એક પણ પાણીનું ટીપું બહાર આવવા દેતી ન હતી….કદાચ એની આંખમાં આંસુ બચ્યાં જ નથી.

“એષા…!!”

“હમમમ“એષાએ એની સામે જોયું…એના રુક્ષ ચહેરા પર હવે થોડી નરમાશ આવી….

“મારા શરૂઆતના સંબંધની તો તને ખબર હતી જ… ત્યાંથી મને ખૂબ પ્રેમ મળ્યો….પણ એક વળાંક પર આવી ને કેવી રીતે છૂટા પડી ગયાં એની ખબર ના પડી.”

એષા સાંભળતી જ રહી.

“ એક મધ્યાંતર આવ્યો અને ફરી પાછું મારું મન ક્યાંક બીજે જઈને બેઠું. થોડાજ વખતમાં ત્યાંથી મને જાકારો મળ્યો…ભરપૂર નફરત મળી….શું કરતો હું…??  ખૂબ એકલો પડી ગયો અને એ એકલતાએ મને અંદરથી કોરી ખાધો…કેટલીયે વાર થયું ફરી પાછો તારી પાસે આવું પણ ત્યારે મારો અહમ્ મારા અસ્તિત્વ પર હાવી થઇ જતો હતો….મને બહુ રોક્યો…પણ એક વાત કહું એષા..?  મને મનમાં એક આશા તો જરૂર હતી અને સાચું કહું તો વિશ્વાસ પણ હતો કે તું મને તારા બે હાથની વચ્ચે મને તારા આશ્લેષમાં ફરી પાછો સમાવી લઈશ…”

એષાની આંખો સહેજ ભીની થઇ…

“ કદાચ તને લાગે કે અંત સમયની મારી જરૂરિયાતોથી પ્રેરાઈને હું તારી પાસે આવ્યો છું …પણ…”

“પણ…શું પણ.  ?? ”’

“એષા તું સંપૂર્ણ મુક્ત છે અને મારે તો મારાજ કર્મ ની સજા ભોગવવાની છે. જિંદગીની ભુલભુલામણીમાં હું તો ભટકી ગયો હતો. અંત સમયે માંડમાંડ એમાંથી મને નંદન બહાર ખેંચી લાવ્યો.”

બિલકુલ શાંતિ પ્રસરી ગઈ…કોઈ એક હરફ પણ ઉચ્ચારતું ન હતું. થોડીવારે ઉત્સુક બોલ્યો:

“ એષા….બહુ થાક લાગ્યો છે મને …ત…ત..તારા ખોળામાં આરામ મળશે…એષ….??”

“……………………”

એષા એ ઉત્સુકનું માથું એનાં ખોળામાં લીધું અને એના વાળમાં આંગળીઓ પરોવી દીધી…એના આંસુથી એનો ખોળો અને ઉત્સુકનું માથું ભીંજાતા રહ્યા..

**************

વિજય ઠક્કર

July 20, 2017 @ 3.45 PM 

 

 

તારે આવવાનું છે….

તરૂપા ઘસઘસાટ ઊંઘતી હતી. એરકન્ડીશનની ઠંડકમાં રાત ક્યાં પસાર થઇ જતી હતી એની ખબરજ નથી પડતી. આખા દિવસના કામના થાક પછી પણ જો મન ક્યાંક વિચારોમાં અટવાયું ને તો ખલાસ પછી તો આખી રાત પડખાં ઘસતાંજ કાઢવી પડતી.

આજે પણ કંઈક એવું જ થયુંને શતરુપાની સાથે..!  મોડી રાત સુધી ઊંઘ ના આવી… લીવીંગ રૂમમાં આવીને એણે ટીવી ઓન કર્યું…પણ ટીવી માં પણ મન લાગ્યું નહિ…ક્યાંય સુધી ચેનલ બદલ્યા કરી. મન કશામાં લાગતું જ નહોતું…કંટાળી અને કોણ જાણે એને શું થયું કે હાથમાંથી રીમોટનો છુટ્ટુો ઘા કર્યો… સામે દીવાલ પર  રીમોટ અથડાયો અને એના બધાંજ પુર્જા છૂટા પડી ગયા… અને એ રીમોટનાં વેરવિખેર અવશેષને જોતી બેસી રહી…બસ એમને એમજ… ખબર જ નહોતી પડતી કે એને શું થઇ રહ્યું છે..!! કોઈક અદ્દશ્ય પીડાને કારણે એનો જીવ બળ્યા કરતો હતો…જો કે હમણાં તાજેતરમાં તો એવું કશું જ બન્યું પણ નથી…કે નથી થયો કંકાસ… બધુંજ સમુસુતરું ચાલ્યા કરે છે તો પછી આ થાય છે શું…??? કાઈંજ ખબર નથી પડતી…કેમ આમ મનમાં કશોક રઘવાટ, કશીક છુપી ચિંતા થયા કરે છે. ક્યાંય સુધી સુનમુન બેસી રહી. આવડા મોટા ઘરમાં એકલું એકલું લાગતું હતું…

પ્રક્ષાલ અમેરિકા એક કૉન્ફરન્સ એટેન્ડ કરવા ગયો છે ત્રણ દિવસની કૉન્ફરન્સ પતાવીને અમેરિકામાં થોડું ફરીને આવશે. એક નાનકડું વૅકેશન પ્લાન કરીને ગયો છે. એક અઠવાડિયું તો થઇ ગયું અને હજુ બીજાં દસેક દિવસ લાગશે એને પાછા આવવામાં. પ્રક્ષાલ એકનો એક દીકરો છે શતરુપાનો.

શતરૂપા અને પ્રક્ષાલે જબરદસ્ત નામ ઊભું કર્યું છે બેવરેજીસના બિઝનેસમાં. શતરુપાએ બિલકુલ નાના પાયે શરુ કરેલો બિઝનેસ પ્રક્ષાલે ખૂબ વિકસાવ્યો. પાંચ વર્ષમાં તો ખૂબ વિકસ્યો બિઝનેસ અને વળી પાછું એમાં શુભાંગી જોડાઈ. એકાદ વર્ષ પહેલાં આસીસ્ટન્ટ મૅનેજર તરીકે શુભાંગી જોડાઈ અને એ પણ ખૂબ લગનથી કામ કરતી હતી. એની નિષ્ઠા અને મહેનત દાદ માંગી લે તેવાં હતાં. શુભાંગીએ પોતાની આવડત લગન અને પ્રામાણીકતાથી  શતરૂપા અને પ્રક્ષાલનાં દિલ જીતી લીધાં એટલુંજ નહિ એ હદે વિશ્વાસ સંપાદન કરી લીધો કે અમેરિકામાં મળેલી ગ્લોબલ સૉફ્ટ ડ્રીન્કસ મેન્યુફેકચરર્સની કોન્ફરન્સમાં શતરૂપાએ એને ખૂબ આગ્રહ કરીને પ્રક્ષાલને આસિસ્ટ કરવા મોકલી.

અત્યારે રાતના ત્રણ વાગ્યા છે. મન પણ વિક્ષુબ્ધ હતું એટલે આંખ મીચાતી ન હતી અને મોડીરાત સુધી પડખાં ઘસતી રહી….પણ એને ઊંઘ આવી નહીં. કશુંક વાંચવાનો પ્રયત્ન પણ કરી જોયો પણ વ્યર્થ. છેવટે કંટાળી ને બેડમાંથી ઉભી થઇ અને વોર્ડરોબમાં છેક ખૂણામાં એનાં કપડાંની પાછળ સંતાડીને મૂકી રાખેલી ગ્લેનફીડીચ સિંગલ માલ્ટ વ્હીસ્કીનો જાર કાઢીને લઈ આવી. કિચનમાં જઈ ક્રૉકરી શેલ્ફ માંથી એક અત્યંત સુંદર વ્હીસ્કી ગ્લાસ અને ફ્રીઝ ના આઇસ ડિસ્પેન્સરમાંથી આઇસ લીધો. લાર્જ પેગ ઓન ધ રોક્સ બનાવીને બેડરુમમાં મુકેલી રોકિંગ ચેરમાં ગોઠવાઈ ગઈ શતરૂપા. ઝૂલવા લાગી… બેડરુમમાં મદ્ધિમ બ્લૂ કલરનું અજવાળું હતું. ડ્રીંક લેવાની શરૂઆત કરતાં પહેલાં સ્ટીરીયો પર એની ખૂબ ગમતી બેગમ અખ્તરની ગાયેલી ગઝલ મૂકી..’ “અય મહોબ્બત તેરે અંજામ પે રોના આયા” રોકિંગ ચેર પર બેસીને ઝૂલતાં ઝૂલતાં સીપ લેવા માંડી..ગઝલ પૂરી થાય એટલે ફરી ફરી એજ ગઝલ વગાડતી હતી…શરાબ પેટમાં ઉતરવા સાથે ધીમેધીમે મનની સતહ બદલાવા માંડી…. આંખોનાં પોપચાં શીથીલ થવા માંડ્યાં..એક આખું ડ્રીંક પૂરું થયું અને શતરૂપાએ ઉભા થઇ ફરી એવું જ એક બીજું લાર્જ ડ્રીંક બનાવ્યુ અને એજ વખતે ગવાયું:

“યું તો હર શામ ઉમ્મીદ્દો મેં ગુજર જાતી થી..આજ કુછ બાત હૈ જો શામ પે રોના આયા.”

ખૂબ ઇમોશનલ થઈ ગઈ શતરૂપા. ઘરમાં બીજું કોઈ હતું નહિ કે જે એના આંસુ લુછી શકે. એમ કરતાં ક્યારે આંખ મીંચાઈ ગઈ.

પ્રક્ષાલનો ફોન આવશે એ અપેક્ષામાં જાગતી રહી અને અનાયાસ મનમાં કોઈક એવા ભાવ ઉભરી આવ્યા કે એની ઊંઘ પણ જતી રહી અને મનનું ચેન પણ અને એટલે આજે ઘણાં સમય પછી એણે ડ્રીંક કર્યું છેવટે વહેલી સવારે ફોન આવ્યો. ખૂબ રીંગો વાગી પણ શતરૂપાએ બે લાર્જ ડ્રીંક લીધેલાં એટલે એને ફોનની રિંગ સંભળાઈ નહિ પણ સામે છેડેથી વારંવારના પ્રયત્નથી છેવટે શતરૂપાએ ફોન રીસીવ કર્યો.

“હેલ્લો..”

“હેલ્લો…”ખૂબ ઘેરી ઊંઘમાંજ ફોન રીસીવ કર્યો.

“મમ્મા….”

“હાં…બોલ બેટા…” અવાજ થોડો તરડાયેલો અને લડખડાતો આવ્યો..

“હાં બોલ બેટા… હાઉ આર યુ મય સન..?”

“મજામાં છું મમ્મા …પણ તું કેમ છું…?

“ઠીક છું…બસ જો બેટા તારા વગર નથી ગમતું”

“ઓહ મમ્મા જો હું બહુ જલદી પાછો આવું છું….ઓ કે.. હા પણ મમ્મા તે ડ્રીંક કર્યું હતું !!”

“હા બેટા…. સાચું કહું તો તારા ફોનની બહુ રાહ જોઈ અને પછી….ઓ કે બેટા…. ડોન્ટ વરી એબાઉટ ધેટ… મને એ કહે કે કૉન્ફરન્સ કેવી રહી…?”

“મમ્મા કૉન્ફરન્સ તો શું કહું તને… ઇટ વોઝ સુપર્બ…. અરે મોમ સોપો પાડી દીધો છે આ વખતે કોન્ફરન્સમાં”

“અરે વાહ….પણ એ તો મને ખબર હતી જ બેટા કે તારું પ્રેઝન્ટેશન બહુ સરસ જ હશે….”

“પણ મોમ…”

“શું થયું બેટા..?” એને એકદમ ચિંતા થઇ આવી..

“અરે માય ડિયર મમ્મા તું આટલી ગભરાઈ કેમ જાય છે.. ? મોમ તારા માટે એક ગુડ ન્યૂઝ છે….”

“ગુડ ન્યૂઝ..!!!! એ વળી શું છે પાછું બેટા…? “

“મમ્મા તારો રાજયોગ શરુ થઇ ગયો છે એમ સમજ..”

“ પ્રક્ષાલ કશુંક સમજાય એવું બોલ બેટા..”

“ જો સાંભળ માં… સોફ્ટડ્રીન્કસના બિઝનેસમાં તું ટોપ પર આવી જઈશ … મીસીસ શતરૂપા વિલ બી અ ચેરપર્સન ઑફ ધ જાયન્ટ મલ્ટીનેશનલ કમ્પની.”

શતરૂપા અત્યાર સુધી બેડમાં સુતાસુતા વાત કરતી હતી પણ આ વાક્ય સાંભળીને એકદમ એક ઝાટકા સાથે બેઠી થઇ ગઈ. બે પાંચ સેકન્ડમાં તો એનું હૃદય એકદમ તેજ ગતિએ ધબકવા માંડ્યું. એકબાજુ એકદમ ખુશી છે તો બીજી બાજુ ચિંતા કે ક્યાંક આ છોકરાએ મહત્વાકાંક્ષામાં ક્યાંક મોટું જોખમ ના ઉઠાવી લીધું હોય.

“ પ્રક્ષાલ…. મને સમજાય એવું કંઈક બોલ …. “

“જો માં હું તને સમજાવું. આપણે એક અમેરિકન કમ્પની સાથે કોલાબરેશન કર્યું છે. હજુ હમણાંજ  ડોક્યુમેન્ટ્સ  સાઈન કર્યા અને તરત તને ફોન કર્યો.”

“પણ આ બધું થયું કેવી રીતે બેટા…??”

“એ બધી વાત વિગતવાર હું ત્યાં આવી ને કરીશ મમ્મા, પણ એ બધી કમાલ શુભાંગીની છે.”

“અરે વાહ બેટા…કોન્ગ્રેચ્યુલેશન્સ તને અને શુભાંગીને..અરે હા ક્યાં છે શુભાંગી..?? તું શુભાંગીને ફોન આપ” .”હેલો મેં’મ  ..!!”

“બોલ શુભાંગી…કેમ છે તું..? એન્ડ યેસ કોન્ગ્રેચ્યુલેશન્સ  એન્ડ થેન્ક્સ ફોર વ્હોટ યુ હેવ ડન ફોર ધ કમ્પની “

“થેન્ક્સ મેડમ ….ઇટ્સ માય પ્લેઝર મેં’મ…”

“અને હા શુભાંગી, પ્રક્ષાલ બહુ ડ્રીંક તો નથી કરતોને ?”

“ના મેં’મ તમે ચિંતા નહિ કરતા …હી ઈઝ જસ્ટ ફાઇન”

“ઓ કે….તું પ્રક્ષાલ ને ફોન આપ તો..”

“યેસ મેં’મ “

“હાં બોલ માં…”

“બેટા કોઈ રિસ્ક તો નથી ને..?”

“ના મમ્મા કોઈ રિસ્ક નથી… આપણો મેજર સ્ટેક છે અને શુભાંગીએ બહુ કેરફુલી ડીલ કર્યું છે અને આપણા લૉયર ને પણ અમે અહીં થી કન્સલ્ટ કરી લીધા હતા….સો ડોન્ચ યુ વરી મા..”

“હા પણ તો વાંધો નહીં…કારણ તને ખબર છે ને બેટા આપણે કેવી રીતે આ જગ્યાએ પહોંચ્યા છીએ.”

“હા મમ્મા તું બિલકુલ ચિંતા ના કરીશ… બધું સારું જ થશે…. એન્ડ હા મમ્મા… બી રેડી ફોર વન મોર સરપ્રાઈઝ”

“અરે બેટા …! હવે પાછું શું છે … તું તો મને ગભરાવી મૂકે છે બેટા…”

“હા પણ એ સરપ્રાઇઝ તો હું તને ત્યાં આવીને રુબરુમાંજ બતાવીશ..”

“પાછું સસ્પેન્સ!!!”

“હા…, જસ્ટ વેઇટ ફોર ફયુ મોર ડે’ઝ…ઓ કે માય ગુડગુડ મમ્મા..!! ”

 

ફોન ડિસ્કનેકટ થયો. શતરૂપા તો ચિંતામાં પડી ગઈ…હજુ તો રાતનું હેંગઓવર છે. એકબાજુ ચિંતા થાય છે તો બીજી બાજુ આનંદ થાય છે પણ એક નિસાસો નાંખે છે કે કોઈ જ નથી એની પાસે કે એની જિંદગીમાં કે જેની સાથે એ પોતાની ખુશી કે દુઃખ શેર કરી શકે. પ્રક્ષાલ અને શુભાંગી કોન્ફરન્સમાં ગયા ત્યારે ક્યાં ખબર હતી કે આવું કશુંક સરસ થવાનું છે. વિચારોમાં ગરકાવ થઇ ગઈ.

 

“શુભાંગી, કેવી સરસ છોકરી છે. એક વર્ષમાં તો એણે બધો કારોબાર સંભાળી લીધો. આપણું કિસ્મત કોણ બદલે છે, કોણ નિમિત્ત બને છે કંઈજ ખબર નથી પડતી. ક્યાંથી આવી હશે આ છોકરી..? એનું કોઈ બેક્ગ્રાઉન્ડ પણ કમ્પની પાસે નથી. અહીં લેડીઝ હોસ્ટેલમાં રહીને કમ્પનીમાં કામ કરે છે. વિચારો ચાલતા રહ્યા… દિવસો પણ પસાર થતા રહ્યા. પ્રક્ષાલ અને શુભાંગીને આવવાંની હજુ બેત્રણ દિવસની વાર હતી. શતરૂપા સામાન્ય રીતે એકલી હોય ત્યારે ડ્રીંક કરતી નથી પણ છેલ્લા બેત્રણ દિવસથી આ વખતે એ રોજ ડ્રીંક કરવા માંડી. ગઈ રાત્રે પણ ડ્રીંક લઈને સૂઈ ગઈ હતી અને સવારના આઠ વાગ્યા તોય હજુ એ જાગી નથી.. કોઈક ડોરબેલ વગાડી રહ્યું હતું પણ શતરૂપા ઘેરી ઊંઘમાં હતી… બહુવાર પછી એની ઊંઘ ખુલી…અને એકદમ સફાળી ઉભી થઇ…સહેજ કપડાં ઠીક કર્યાં અને દોડતાં જઈને બારણું ખોલ્યું…

“હેપી બર્થ ડે મમ્મા…”

હાથમાં એક મોટો ફ્લાવર બુકે લઈને પ્રક્ષાલ અને શુભાંગી ઊભા હતા. શતરૂપા તો હેબતાય ગઈ એ બંને ને જોઈ ને. પ્રક્ષાલ અને શુભાંગી એરપોર્ટથી સીધા ટૅક્સી કરીને આવી ગયાં. શુભાંગી પણ લેડીઝ હોસ્ટેલ જવાને બદલે પ્રક્ષાલ સાથે અહીં આવી ગઈ.

“અરે…બેટા તમે લોકો તો સોળમીએ આવવાના હતા ને…??? આજે ક્યાંથી આવી ગયાં ?”

“એજ તો કમાલ છે ને મોમ… તારો બર્થ ડે હોય અને તારા માટે ખૂબ ખુશીના બે બે સરપ્રાઇઝ હોય તો હું તારાથી કેવી રીતે દૂર રહી શકું….?? એન્ડ મોમ તારા બધા જ બર્થ ડે આપણે સાથે જ તો સેલીબ્રેટ કર્યા છે ને..?”

“આઈ નો બેટા… એન્ડ થેન્કસ ફોર બ્યુટીફૂલ ફ્લાવર્સ…”

માં બેટો બંને ભેટી પડ્યા. શતરૂપાની અને પ્રક્ષાલની આંખો હર્ષથી ઉભરાતી રહી. શુભાંગી ખુશ હતી અને  પાછળ ઉભી ઉભી એ જોયા કરતી હતી અને સાંભળતી હતી માં બેટાનો સંવાદ…

“મમ્મી….ખાલી ફ્લાવર્સ માટે મને થેન્કસ ના કહે… આઈ હેવ વન મોર બ્યુટીફૂલ સરપ્રાઇઝ ફોર યુ..”

“અરે…એ પાછું શું છે બેટા ????”

“જો મમ્મા..એમ કરીને એણે શુભાંગી તરફ હાથ ધર્યો..શુભાંગીએ આગળ આવીને એના હાથમાં હાથ મૂક્યો અને બંને જણા શતરૂપાને પગે લાગ્યા. બે પગલાં પાછળ હટી ગઈ શતરૂપા પણ પછી સંભાળી લીધી એની જાતને અને શુભાંગીને ભેટી પડી.

“મોમ હિયર ઈઝ યોર ડોટર ઇન લો…. શુભાંગી પ્રક્ષાલ…”

શતરૂપાએ શુભાંગીને દૂર કરી …હેબતાય ગઈ એ…. પણ એ કશુંજ બોલી નહિ…. એક બિઝનેસ વુમનની મુત્સદીગીરીથી એણે એ વાત ઉપર તાત્કાલિક પડદો પાડી દીધો. દસ પંદર દિવસ સુધી શતરૂપાનું વર્તન ના સમજાય એવું સાવ બદલાઈ ગયું. શુભાંગી સાથે એક પ્રકારે અંતર ઊભું કર્યું. જો કે શુભાંગી એનો કોઈ પ્રતિભાવ આપતી ન હતી. પ્રક્ષાલ એને લેડીઝ હોસ્ટેલ છોડાવી દીધી અને હવે આ ઘરમાં એને રહેવા લઈ આવ્યો. પ્રક્ષાલે શતરૂપાને સમજાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો. “ શું ખોટ છે મમ્મા શુભાંગીમાં….? એણે આ ઘર માટે અને આપણા બિઝનેસ માટે શું કર્યું છે એ તું નથી જાણતી ?”

“એણે મીસયુઝ કર્યો છે મેં આપેલી છૂટનો… દ્રોહ કર્યો છે એણે મારા વિશ્વાસ નો..” ખૂબ ગુસ્સામાં હતી શતરૂપા.

“મમ્મી પ્લીઝ… તું એને ખોટી ના સમઝ..એણે તો કશું નથી કર્યું…. ઓન ધ કોન્ટરરી મેં જ  તો એને પ્રપોઝ કર્યું હતું.”

“હાઉ ડેર યુ પ્રક્ષાલ…????”

“ મમ્મા પ્લીઝ……!” પ્રક્ષાલ માટે આ વાત જ આશ્ચર્યજનક હતી કે એની મોમ એના કોઈ નિર્ણયનો વિરોધ કરે. પ્રક્ષાલની આટલી જિંદગીમાં એ કોઈ વસ્તુની ઇચ્છા કરે અને શતરૂપાની શક્તિ હોય કે ના હોય પણ એ કોઇપણ રીતે એ વસ્તુ પ્રક્ષાલ માટે હાજર કરી દેતી…. અને આજે…. આજે એ જ શતરૂપા પ્રક્ષાલની સૌથી વહાલી વ્યક્તિનો વિરોધ કરે છે એટલુંજ નહિ પણ એની સાથે બેહૂદું વર્તન કરે છે.

એક દિવસ શતરૂપા એ પ્રક્ષાલની ગેરહાજરીમાં શુભાંગીને કહ્યું: “ ક્યાંથી આવી છે તું છોકરી ? કોણ છે તું..? ક્યાં છે તારા માબાપ ? હું કશું જાણતી નથી તારા વિષે અને તેં કહ્યું છે આ બધું તારા માબાપને..???”

“ હા…મેં મારા પપ્પાને જણાવી દીધું છે અને મારા જીવનના નિર્ણયો મેં સાચાજ લીધા હશે એમ સમજી એમણે કોઈજ વિરોધ નથી કર્યો..”

“ક્યાં છે તારા પપ્પા …?”નફરત વર્તાતી હતી શતરૂપાના એ અવાજમાં.

“ આ શહેરમાં નથી..”

“ ક્યાં છે…? અવાજ સહેજ ઉંચો થઇ ગયો અને કડવાશ ઉતરી આવી એના શબ્દોમાં

‘ હું લઈ જઈશ તમને એમની પાસે… અને હા… હું પણ ઇચ્છું જ છું કે તમે મારા પપ્પાજીને મળો.”

બેચાર દિવસ પછી પ્રક્ષાલ, શતરૂપા અને શુભાંગી કાર લઈને શુભાંગીના ગામ ગયાં. ચારેક કલાક ડ્રાઈવ કર્યું ત્યારે શુભાંગીના ગામ પહોંચ્યા. ઘરે પહોંચ્યા ત્યારે ઘરનો દરવાજો ખુલ્લો હતો. શુભાંગી અંદર જઈને જોઈ આવી. પપ્પાજી ઘરે નહતા એટલે એ બહાર આવી અને એ બન્નેને બેસાડ્યાં. પાણી આપ્યું. સાવ સામાન્ય ઘર હતું. ચારે બાજુ પુસ્તકોનાં ઢગલા પડ્યા હતા. સામે ગોઠવેલા દીવાન પર લખવાની એક નાની ડેસ્ક હતી. ત્રણચાર રૂમના એ ઘરમાં બધું અસ્તવ્યસ્ત હતું. સ્ત્રી વગરનું એ ઘર હશે એવું પહેલીજ નજરે દેખાઈ આવે.

શતરૂપા ઉભી થઇ અને દીવાન પાસે ગઈ અને દીવાન પર વેરવિખેર પડેલાં કાગળીયાં ઉથલાવ્યાં. એ એટલી ગુસ્સામાં હતી કે એણે ખાલી જોવા ખાતર એ બધું ઉથલાવ્યા કર્યું .

“ પપ્પાજી આટલામાં જ ક્યાંક ગયા હશે… એ આવે  ત્યાં સુધીમાં હું ચા બનાવું..”

પ્રક્ષાલ પણ અસમંજસમાં હતો કે શુભાંગી આટલી ભણેલી ગણેલી  ઍડ્વાન્સ છોકરી… આટલી બધી ઈંટલીજન્ટ છોકરીનું ઘર આવું કેમ..? શુભાંગીના મમ્મી ક્યાં હશે ? એ કેમ નથી દેખાતાં..? મનમાં ગૂંચવાતો હતો પણ મૌન રહ્યો. શતરૂપા કાગળ ફેંદતી હતી એમાંથી એક કાગળ લઈને વાંચવા માંડી

“ પ્રત્યેક માણસને કોઈક ને કોઈક પ્રેમની કક્ષાનું પાગલપન હોય છે કે પછી પાગલપનની કક્ષાનો પ્રેમ હોય છે. જેમને એ નથી મળતું એમની પાસે જીવનના કોઈ અર્થ નથી હોતા અને હોય તો એ બહુ ધૂંધળા અર્થ હોય છે શું એને કહેવાય જીવન…??? હા જીવન તો એને કહેવાય પણ કેવું જીવન…???  શ્વાસ વગરનું જીવન…..મૃત અવસ્થાનું જીવન”

શુભાંગીએ એ બેય ને ચા આપી.ચા પીવાઈ ગઈ પછી શુભાંગીએ કહ્યું કે પપ્પા કદાચ દરિયા પર ગયા હશે ચાલો તમે આવો છો મારી સાથે આપણે ત્યાં જઈને જ એમને બોલાવી લાવીએ. ત્રણેય જણ ચાલતાં ચાલતાં ત્યાં ગયાં. દૂર દરિયા પાસે એક માણસ દરિયાની સામે જોઈને બેસી રહ્યો હતો. માત્ર એની પીઠ દેખાતી હતી. શુભાંગીએ દૂર થી  બૂમ તો પાડી પણ અવાજ ત્યાં સુધી પહોંચ્યો નહિ એટલે શુભાંગી દોડતી ગઈ અને પાછળથી એમને વળગી પડી….પણ એ સાથેજ એ શરીર ઢળી પડ્યું. શુભાંગીથી ચીસ પડાઈ ગઈ. પ્રક્ષાલ અને શતરૂપા પણ ત્યાં દોડીને પહોંચી ગયાં. એ નિશ્ચેતન શરીર ઊંધું પડ્યું હતું…. શુભાંગીને કશું સુજ્યું નહીં અને એતો ત્યાં બાજુમાં બેસીને રડવા માંડી. પ્રક્ષાલે ઊંધા પડેલા શરીર ને છત્તું કર્યું…. અને એ ચહેરો જોતાની સાથે જ શતરૂપા એકદમ ચમકી ગઈ… બે પગલાં પાછી પડી… અને જોરથી એક ચીસ એના મોંમાંથી નીકળી ગઈ…” પરિતોષ…!!!!!!”

શુભાંગી રડતી રહી… રોકકળ સાંભળીને ગામ લોકો ત્યાં દોડી આવ્યાં. પ્રક્ષાલને આ બધું બહુ જ વિચિત્ર લાગતું હતું. ક્ષણેક્ષણ એની સામે આશ્ચર્યો આવતાં હતાં. શુભાંગીની પાસે જઈ ને એણે એને સંભાળવાનો પ્રયત્ન કરવા માંડ્યો. એક જબરદસ્ત મોટો પ્રશ્ન એની સામે આવીને ઉભો કે મમ્મી ક્યાંથી ઓળખે એમને…?? જો કે એ સમયે તો બધાજ સંશય એણે મનમાંજ દબાવી દીધાં.

શુભાંગીએ શતરૂપા ની સામે જોયું અને બોલી કે “ મારા પપ્પા પરિતોષ નહિ પણ એક અસંતોષ સાથે જીવ્યા. એકલા અટુલા….” ખૂબ રડતી હતી.

અંતિમક્રિયા પતિ ગઈ. શતરૂપાના મુખ પર ગ્લાની હતી… ભય હતો અને શરીરમાં કમ્પ હતો. અરે ભયાનક મૌન ધારણ કર્યું હતું એણે. મૂક સાક્ષી બનીને બધીજ વિધિ એણે જોયા કરી. અનેક સવાલોનું ઝુંડ એની સામે મ્હો ફાડીને ઊભું હતું.

ધીમેધીમે સગાવહાલા અને બીજા બધાં વિખરાઈ ગયાં. ઘરમાં રહ્યાં માત્ર એ ત્રણ જણ. શુભાંગી અંદરના રૂમમાં ગઈ અને ત્યાંથી એક કવર લઈ આવી અને એ કવર શતરૂપાનાં હાથમાં મૂક્યું….અને એક નફરતભરી નજરે શુભાંગીએ શતરૂપાની સામે જોયું. હતપ્રભ બની ગયેલી શતરૂપાએ ધીમેથી કવર ખોલ્યું. કવરમાંથી બેત્રણ પીળા પડી ગયેલાં કાગળ સાચવીને કાઢ્યા…. કાગળ ખોલતાંની સાથે ચમકી ગઈ એનાંજ અક્ષરો જોઈને… વર્ષો પહેલાં એણે જ લખેલો એ કાગળ હતો…એક શ્વાસે એ વાંચી ગઈ અને આંખમાંથી આંસુની ધાર વહેવા માંડી. ફરી એકવાર એ કાગળ વાંચ્યો અને પછી ગડી કરીને હાથમાં એ કાગળ પકડી રાખ્યો. કવરમાંથી બીજો એક કાગળ કાઢ્યો જે પરિતોષનો અધૂરો લખેલો વણમોકલાયેલો કાગળ હતો. શુભાંગી પાસે એણે પાણી માંગ્યું… એક ઘૂંટો પાણી પીધું અને આંખમાં બાઝેલાં પાણીના પડળ રૂમાલથી સાફ કર્યાં. કાગળ વાંચવા માંડ્યો:

રૂપ,

તું તો ગઈ…… હા મારી પાસેથી જવાનું તારા માટે શક્ય છે….હતું.

પણ તારાથી દૂર થવાનું મારા માટે તો ક્યાં શક્ય હતું..?? મારા જીવનમાં તું આવી દરિયાની ભરતીની જેમ અને મારા સમગ્ર અસ્તિત્વ પર તું વ્યાપી ગઈ….મારા હૃદયનાં પિંજરામાં માળો બાંધીને તું તો ગોઠવાઈ ગઈ અને સતત તારા મધુરા ગુંજનથી મારું અસ્તિત્વ હર્યું ભર્યું બનાવી દીધું… અને અચાનક તારું મન ભરાઈ ગયું..!!

આવી હતી દરિયાની ભરતીની માફક અને એજ દરિયાની ઓટની જેમ ઓસરવા માંડી…!!!

સંકોચી લીધું તે તારું એ આવરણ અને મારા હાથમાંથી હાથ છોડાવીને ચાલવા માંડી… હું જોતો રહ્યો તારી પીઠને….હા… જોતો જ રહ્યો લાચાર ખુલ્લી આંખોએ…..

પણ રૂપ…. હું તો હાથ પ્રસારીને એમનો એમજ ઉભો રહયો….. પ્રતીક્ષા કરતો રહ્યો…. મારા હૃદયમાંથી એકજ ચિત્કાર નીકળે છે તારે આવવાનું છે…. તું આવીશ રૂપ…. તારે આવવાનું છે….

તું……..”

કાગળ અધૂરો હતો…શતરૂપાએ એને વાળીને પાછો કવરમાં મૂકી દીધો. અને નીચું જોઇને બેસી રહી…

શુભાંગી ઉભી થઇ એ કાગળ એના હાથમાંથી લઈ લીધો અને પછી બોલી:

તમને ખબર છે મીસીસ શતરૂપા…. આ મારો બાપ પાગલ હતો તમારી પાછળ…. અને તમારી પ્રતીક્ષામાં પાગલની જેમ આ દરિયે બેસી રહ્યો…. કેટલાંય વર્ષોથી…. અને છેવટે આ દરિયામાં સમાઈ ગયો… પણ મેં  મારા બાપને વચન આપ્યું હતું કે હું લઈ આવીશ તમારી એ શતરૂપાને તમારી પાસે. મેં મારા બાપને આપેલું વચન તો પૂરું કર્યું …પણ …???????

રડતી રહી શુભાંગી…..

શતરૂપાએ એને બાથમાં લઈ લીધી….

********

વિજય ઠક્કર

June 26, 2017 @ 3.15 am  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

નાતરું

“શાએબ…. શાએબ….ઓ… શાએબ…..ઓ…ઓ… શાએબ….” બહાર જોરજોરથી કોઈ બુમો પડતું હતું….. પહેલા તો એ તરફ બહુ લક્ષ ના આપ્યું… રાતના દોઢ વાગ્યો હતો અને ઘરમાં બધાં ઘસઘસાટ ઊંઘતા હતા… મારી આંખો પણ હજુ  હમણાં જ મીંચાઈ હતી… મોડા સુધી વાંચવાની મારી ટેવને કારણે  હું હમણાંજ બ્રશ કરીને સૂવા આવ્યો અને આંખ મીંચાઈ ના મીંચાઈ ત્યાંતો આ બુમો સંભળાઈ… ઉઠવાની આળસમાં સાંભળ્યું ના સાંભળ્યું કર્યું …મને એમ કે હમણાં કોઈ જવાબ નહિ મળે તો જે હશે તે જતું રહેશે. પણ ફરી પાછી વધારે મોટા અવાજમાં  બુમો પાડવા માંડી……” ઓ… શાએબ…. શાએબ….” આમ તો પરિચિત અવાજ હતો…બાજુમાં સુતેલી સંજનાએ કહ્યું : “ આ કોણ બુમો પાડે છે આટલી રાતે …..?”

“ધની લાગે છે……”

“લાગે છે શું…? ધની જ તો છે..” એ ભર ઊંઘમાં હતી એટલે એણે એકદમ કંટાળા સાથે કહ્યું…

“સુઈ જા તુ… એ તો આવશે કાલે સવારે.. કોઈ ભાન જ નથી … અરધી રાતે આ દોડી આયા અને બસ બુમો પાડવા માંડી… નથી જવાનું …સુઈ જા તુ..”  સંજના બરાબર અકળાઈ હતી…

“જો ને યાર… અરધી રાત્રે આવી છે તે બિચારી કશીક મુશ્કેલીમાં હશે… “

“ અરે યાર….તું શું કામ આ બધી લપમાં પડે છે…?? “

ત્યાં તો ફરી બુમો સંભળાઈ એટલે મેં ફરી સંજનાને કહ્યું “જા ને યાર …જો ને બિચારી ને શું કામ છે..?”

“ના…  હું નથી જવાની અને તારે પણ બહાર નથી જવાનું… જે કામ હશે તે આવશે સવારે. ખોટા ખોટા લોકોને પેંધા પાડ્યા છે…ગમે ત્યારે આવી ને રડવા માંડે… સમય સંજોગનું ભાન જ નહિ….”

હું પણ બરાબર ઊંઘમાં હતો એટલે મને પણ ઊઠવાનો કંટાળો આવતો હતો…પણ એ નહીં જ ઊઠે એવું લાગ્યું એટલે હું જ ઊભો થયો…ડીમ લાઈટમાં ટી-શર્ટ શોધી અને  પહેરી લીધું અને પગમાં સ્લીપર પહેરીને બહાર ગયો…દરવાજો ખોલ્યો…. ઝાંપે પણ તાળું મારેલું હતું તે ખોલીને ધનીને અંદર કંપાઉંડમાં લઈ આવ્યો…હું હીંચકા પર બેઠો અને ધની સામે નીચે બેસી ગઈ. એક નાનકડી સાત આઠ વર્ષની છોકરીને લઈને આવી હતી અને એ પણ બિચારી ઊંઘમાં હતી….

“ શું થયું ધનીબહેન પાછું અરધી રાત્રે..?”

“શાએબ આ..આ છોડીનો બાપ મરવા પડ્યો છ….જુઓને શાએબ  બઉ દારૂ ઢેંચીન આયો છ અન એની ઓંખોય તારવે ચડી ગઈ છ.. શાએબ…મૂઓ મરતોય નથી અન મારું જીવવાનુંય  હરામ કરી નોખ્યું છ બોનફાડે…”

“ધનીબેન…શાંતિ રાખો અને આમ ગાળ ના બોલાય અહીં….” હું સહેજ ગરમ થઇ ગયો.. એટલે એ એકદમ છોભીલાં પડી ગયા.

“શાએબ ભૂલ થઇ જઈ મારી ભૈશાબ…પણ શું કરું શાએબ….”

“કશો વાંધો નહિ ધનીબેન…તો શું કરવું છે એનું ..?” પોલીસને સોંપી દો સાલાને…તમે આમ ક્યાં સુધી દોડાદોડ કરશો એ સુવ્વરની પાછળ….”   મને દયા આવી એ બિચારી બાઈની

“ શું કરું શાએબ ધણી મૂઓ છ…અન ચ્યમ નો મરવાય દઉ…મારુ તો લોઈ પી જ્યો છ શાએબ “

“તો બોલો શું કરવું છે એનું…..? શું કરું હું…?”

“શાએબ ઓસ્પીટલમોં ફોન કરો તો હારુ, નઈતર પોલીસ ઘાલી દે શે એને મુઆને મહી..”

“સારું… તમે એને હોસ્પિટલ લઇ જાવ હું ફોન કરું છું…”

હારુ શાએબ મું જઉ….” એમ કરીને ઉભી થઈ અને ઝાંપો ખોલીને બહાર નીકળી…. એને મોકલીને હું પણ ઘરમાં જવાની તૈયારી કરતો  જ હતો અને તરત એ પાછી આવી. “ શાએબ…”

“ શું થયું પાછું..?”

“ શાએ…”

“ઉભા રહો હું આવું છું…”  હું સમજી ગયો એટલે મેં વચમાંથી જ એને બોલતી અટકાવી અને હું ઘરમાં ગયો… પાંચસો રૂપિયા લાવીને એના હાથમાં મૂક્યા.

“શાએબ આ ઉપકાર મુ ક્યારે…?”

“એની ચિંતા ના કરો …અને હવે તમે જાવ જલદી…”

ધની ગઈ અને મેં ઘરમાં આવીને  હોસ્પિટલમાં નાઇટ ઇન્ચાર્જને ફોન કર્યો. બધું ગોઠવીને હું બેડરૂમમાં સૂવા આવ્યો.

“કેટલા પૈસા આપ્યા??” સંજનાએ તરત પૂછ્યું

“આપ્યા હવે તું સૂઈ જા ને…” મેં સહેજ કંટાળાના ભાવ સાથે કહ્યું

“ખોટી આદતો પાડે છે…દારુ પીવે…અને મરવા પડે એટલે આપડે પાછા છોડાવવાના…અને દવાય આપડે કરાવવાની  ??”

“સંજુ પ્લીઝ…!”

“પણ આવું બધું કરવાનો શો અર્થ છે…અરે યાર આપણે પણ ઘરબાર છે છોકરાં છે..આવા દારૂડિયા માટે દાન ધરમ નહિ કરવાના…”

“સંજુ ! બિચારી ગરીબ બાઈ છે…લાચાર છે. અરધી રાતે એ કોની પાસે હાથ લંબાવે… અને…અને આપડી ઉપર એને ભરોસો છે…કેટલી બધી આશા અને વિશ્વાસ સાથે આપણી પાસે આવી હોય …તું…તું એની માનસિક પરિસ્થિતિનો તો વિચાર કર …”

“ પણ હું મદદ કરવાની ક્યાં ના પાડું છું…એને જરૂર હોય તો ખાવાનું આપીએ ..કપડાં આપીએ, અરે પૈસા પણ આપીએ માંદા સાજા હોય તો પ..પણ એના દારૂડિયા ધણી માટે થોડા પૈસા અપાય..???”

“ તારી વાત સાચી છે પણ જો મેં તો ધનીની સામે જોઈ ને પૈસા આપ્યા છે..”

એ રાત્રે તો વાત ત્યાં પૂરી થઇ ગઈ…. ધની એના ઘરવાળાને દવાખાને લઈ ગઈ અને બે-ત્રણ દિવસમાં તો એનો ધણી સારો પણ થઇ ગયો અને ઘરે આવી ગયો.

ધની એટલે અમારે ત્યાં કચરો વાળવાનું કામ કરતી હરીજન બાઇ અને પાછી સુધરાઈમાં પણ એ સફાઈ કામદાર તરીકે નોકરી કરે. હું સુધરાઈમાં ઓફિસર એટલે મારા બંગલાની સફાઈમાં એ થોડી વધારે ચીવટ રાખે. ધની ફક્ત સફાઈ કામ કરવા વાળી બાઈ જ ના હતી પણ એક રીતે તો એ અમારા પરિવારની સદસ્ય હતી. ધનીનું વ્યક્તિત્વ જ કંઈક જુદા પ્રકારનું હતું. જો જરાક સારા કપડાં પહેરે અને જો થોડી ટાપટીપ કરે ને તો કોઈ એને સફાઈ કરવાવાળી બાઈ ના કહે… ઊલટું એ તો ઠસ્સાદાર ગૃહિણી જેવી લાગે. રંગ એનો ઘઉં વર્ણો પણ એના નાકનક્શી ભગવાને જાણે શાંત ચિત્તે અને નિરાંતે બનાવ્યા હશે. બેઠી દડીની આ બાઈ કપાળે કંકુનો મોટો ચાંદલો કરતી. સવારે સફાઈકામ વખતે એના કપડાં મેલાંઘેલાં હોય પણ દિવસ દરમ્યાન એકદમ સરસ કપડાં પહેરે. એકદમ સાફ દિલની આ બાઈ બોલવામાં થોડી જબરી અને એટલે જ બને ત્યાં સુધી કોઈ એને વતાવે નહી. ભલભલાં મરદો પણ એની સાથે જીભાજોડીમાં ના પડે કારણ ભૂલેચૂકેય જો એનો મિજાજ ગયો અને બોલવા માંડે ત્યારે એ મરદો પણ આઘાપાછા થવા માંડે…. જો કે આવું જવલ્લેજ બનતું. સામાન્ય રીતે એનો વ્યવહાર શાંત એને એના કામથી કામ પણ ધની એકદમ નેક, સાફ દિલની બાઈ…… એની સુઘડતા એની કામમાં ચોકસાઈ અને નિયમિતતા એની પ્રમાણિકતા એની સચ્ચાઈ આ બધું હોવા છતાં એ ઘરની બહુ દુઃખી…અને ત્યારે ક્યારેક એમ થતું કે એના લેખ લખતી વખતે વિધાતાને ઝોકું આવી ગયું હશે…. પણ આજ તો ધનીની નિયતિ હતી. ધનીને કોણ જાણે કેમ પણ મારા પરિવાર માટે બહુ ભાવ અને અમારી મર્યાદા પણ બહુ જાળવે. નાનીમોટી તકલીફ હોય તો તરત મારી પાસે દોડતી આવે. મને હમેશાં સાહેબ કહે પણ સંજનાને એ સંજના કે પછી સંજુ કહીને તુંકારે જ બોલાવે. અમારી અને એની ઉંમરમાં બહુ ફેર ન હતો.

ધની, એની ભરજુવાનીમાં હતી ત્યારથી અમારે ત્યાં કામ કરતી… એમ કહું કે છેલ્લા પાંત્રીસેક વર્ષથી એ અમારા બંગલાનું સફાઈકામ કરતી. આમતો એની ઉંમરનો અંદાજ લગાવવો અઘરો  પણ તોય એની કૌટુંબિક પરિસ્થિતિ અને એ બધાનો અંદાજ કાઢતાં એની ઉંમર પચાસ-બાવન હશે એમ ધારી શકાય. ધનીના જીવિત વસ્તારમાં બે છોકરાઓ અને ત્રણ છોકરીઓ. ત્રણ-ચાર છોકરાં તો જનમતા પહેલા કે જન્મીને પછી મરી ગયેલાં પણ જીવી ગયેલા પાંચ છોકરાઓમાં રણછોડ સૌથી મોટો છોકરો અને ગુણવંત સૌથી નાનો. રણછોડને  એ રણછોડીયો જ કહે અને ગુણવંત ને ગુણીયો. બે છોકરાઓ વચ્ચે ત્રણ છોકરીઓ અને એમાં સમુડી, કોકલી અને ત્રીજી દયાડી. નોકરીમાંથી લોનો લઈને અને ઊંચા વ્યાજે પૈસા લાવીને બધા છોકરા છોકરીઓને પરણાવી દીધેલા…ધણી તો દારુડીયો હતો એટલે એ બધી પળોજણ ધનીને જ કરવી પડતી. કુટુંબવત્સલ આ સ્ત્રીને જિંદગીમાં ક્યારેય પોરો ખાવાનો વારો ના જ આવ્યો. સંસાર માંડ્યો ત્યારથી ધણીના કઢાપામાં જ જિંદગી ગઈ. કામધંધાના ઠેકાણા નહિ અને રોજ રાત પડે દારુ પીને આવે પછી આખી રાત ગાળાગાળી ધમાલ અને પછી એના શરીરને ચૂંથે. આટઆટલી પીડા પછીયે આ ખાનદાન બાઈ કહે “જેવો છે એવો પણ મારો ધણી છે.” નિભાવતી હતી એ નપાવટને અને એના સંસારને.

દલસુખ અને દારૂ બેય એના દુશ્મન તો એમાં પાછી  હસતી હસતી મને કહે શાએબ એ તૈણેય ની રાશી તો એકજ છે ને…એમ કહે અને પછી ખિલખિલાટ કરતી હસે.  જિંદગીની વિષમતાઓ પર પણ હસી શકે તે ધની.

દલસુખના તોફાનો ખૂબ વધી ગયા હતા હવે તો ચોવીસેય કલાક નશામાં રહે. હોસ્પિટલમાં વોર્ડબોય ની નોકરી કરે અને એક દિવસ નોકરી પર પણ નશો કરીને ગયો અને પકડાઈ ગયો. નોકરીમાંથી સસ્પેન્ડ થયો. જોઈતું હતું અને વૈદે કીધું એવા હાલ થયા…નવરો થઇ ગયો અને એટલે વધારે શેતાન થઇ ગયો…અને છોકરાઓ પણ હવે બાપના સંગે દારૂ ની લતે ચડી ગયા.

દર બીજા ત્રીજા દિવસે હવે તો  ટાઇમ કટાઇમે ધની રડતી રડતી આવી ચડે મારી પાસે. હું એને શું મદદ કરી શકું ? પણ તોય આવે એટલે એને આશ્વાસન આપું….. એને રડી લેવા દઈએ….એનો હૈયાનો ભાર હળવો કરવા દઈએ. પાણી આપીએ ક્યારેક વળી સંજનાને સામેથી કહે “સંજના….! આજે તો બળ્યું ચા પીવડાય હેંડ.”  સંજના ચા બનાવે અને એ મારી સાથે વાતો કરે. મારી સાથે એને કુદરતી રીતે જ બહુ ફાવતું અને મને પણ કોણ જાણે એની બહુ દયા આવતી. એકલી એકલી એ બિચારી સ્ત્રી જિંદગીના આ ઝંઝાવાત સામે ઝીંક ઝીલે છે એનો તો હું સાક્ષી અને એ બધું જોઇને એના માટે ખૂબ સહાનુભૂતિ પણ થતી.

સંજના એને ખાવાનું કપડા અને એવું બધું ઘણું બધું આપતી.

ધનીનો મોટો છોકરો રણછોડ શીળો અને એને એના કામથી કામ. એ જુદું ઘર રાખીને રહ્યો હતો. નોકરી કરે ને એનું ગાડું ગબડાવે પણ નાનો ગુણીયો બહુ શેતાન.  બિલકુલ એના બાપ જેવો. કોઈ કામધંધો નહિ કરવાનો અને માં ઉપર તાગડધિન્ના. વચલી છોકરી કોકી પણ સાસરેથી પાછી આવી અને છૂટાછેડા થયાં. કરમની કાઠી આ સ્ત્રીનાં જીવનમાં પોરો ખાવાનો વખત જ નથી આવતો. દુઃખોની વણઝાર ચાલુ ને ચાલુ જ રહેતી તોય એ જરાય પાછી ના પડતી. ભગવાનને પણ જાણે પડકાર ફેંકતી હોય અને કહેતી હોય કે “નાખ ભગવાન નાખ જેટલા દુઃખો નાખવા હોય એટલાં નાખ અને કરી લે તારી તાકાત હોય એટલું જોર…. પણ યાદ રાખજે આ ધનીને તેં નવરાશે બનાઈ છે ને ? તો જો જે આ ધનીય પાછી પડવાની નથી…”

એક દિવસ વળી પાછી મારે ત્યાં આવી

“શાએબ ”

“શું છે ધનીબેન..! બહુ દિવસે દેખાયાં, હમણાં શાંતિ લાગે છે …કેમ..?”

“અરે શાએબ આ ધનીના આયખાંમાં ચાણેય શોન્તી નઈ આવે..એતો શાએબ મું લાકડા ભેગી થઈશ ને તાણ શોન્તી મળશે… તાણે કદીક કારજે ટાઢક થશે તો થશે…” અને પાછી ખડખડાટ હસે. બેઠી થોડી વાર અને  પછી ધીમેથી કહે “શાએબ આ ગુણીયો બૌ હેરોન કર છ..”

“ કેમ શું થયું પાછું એને ..?”

“રાતે બૌ દારુ પી ન આયો અન મન કે’કે મને જુદું ઘર લઈ આલ મારે જુદા રે’વું છે.  હવારેય ઊઠતાની  હાથે પાઈપ લઈન  મન મારવા આયો.. એનો બાપ ગમે એવો શેતાન છ પણ મને આંગળી નહી અડાડી આજ લગી,  અન આ નખ્ખોદિયો પાઈપ લઈન  મારવા આયો….. હું કરું શાએબ… મેં જ મુઈ એ પેટે રાક્ષસ જણ્યા તે આજ મનઅ ખાવા ધાયા છે…”

સામાન્ય રીતે જેની આંખમાંથી આંસુ ના પડે એ ધની એ દિવસે ચોધાર આંસુએ રડી… એને પાણી પિવડાવ્યું અને શાંત પાડી…. ગમે એવી પરિસ્થિતિમાં પણ વિચલિત ના થનારી ધનીના સ્વાભિમાનને એના છોકરાએ ચકનાચૂર કરી નાખ્યું અને એ ઘટનાજ એના માટે અસહ્ય બની ગઈ.

ઘણીવારે શાંત થઇ પણ કાળજામાં તો લાવા ધગધગતો હતો.

“શાએબ મારે પોલીસમાં ફરિયાદી કરવી છે મને અરજી લખી આલો ને શાએબ”   એના અવાજમાં આક્રોશ અને મક્કમતા અને વિનંતી ત્રણેય હતાં“

મેં એને અરજી લખી આપી. પોલીસ એના છોકરાને પકડી ને લઈ ગઈ અને કસ્ટડીમાં મૂકી દીધો. અને પાછા બે દિવસ થયા અને દોડતી દોડતી આવી…” ઓ શાએબ આ પોલીશ બચારા ગુણીયાને બૌ ઝૂડે છે મૂઓ મરી જશે શાએબ…એને છોડાઈ આલો ને શાએબ…” એ ધની ઉપર ફરી પાછી એક મા હાવી થઇ ગઈ…

બસ આમજ એની સમસ્યાઓ ચાલ્યા કરે.. એની એનાં છોકરાંઓ માટેની માયા એના ઘર માટેની એની મમતા એને કદાચ જિવાડતી હશે કે જીવવા માટે મજબૂર કરતી હશે. .

થોડા વખતથી મારો બંગલો વાળવાનું એણે બંધ કર્યું કારણ એક દિવસ, અમારા મમ્મી જોડે એને માથાઝીંક થઇ.. બંને એક સરખા લ્હાય જેવા..ભયંકર ગુસ્સાવાળા…અને મમ્મી એ કહી દીધું “ કાલથી ના આઈશ બંગલો વાળવા…બસ એય વટવાળી…અને એણે બંધ કરી દીધું બંગલો વાળવાનું… એ ઘટનાને ત્રણ-ચાર મહિના થયા હશે અને એ દરમ્યાન હું ગંભીર રીતે બીમાર પડ્યો.. કોઈ આશા ન હતી બચવાની…. મને હોસ્પિટલમાં લઈ જતા હતા એ એણે જોયું તો દોડતી આવી અને મને જોઇને ઘ્રુસકે ને ધ્રુસકે ખૂબ રડી હતી.. પંદરેક દિવસ હોસ્પિટલમાં રહ્યા પછી ઘરે લાવ્યા. સદનસીબે હું બચી ગયો. ધીમેધીમે મને સારું થઇ રહ્યું હતું  પણ હજુ આરામ પર જ હતો..

એક દિવસ બપોરે હું કમ્પાઉન્ડમાં હીંચકા પર બેઠો હતો. કશુંક વાંચતો હતો. સંજના જોબ પર ગયેલી અને મારું ધ્યાન રાખવા મારી જોડે બાબુસિંગ હતા. મને હીંચકા પર બેઠેલો જોયો એટલે મારી ખબર પૂછવા એ અંદર આવી.

“કેમ છો શાએબ…કેવી છ તબિયત..?”

“સારું છે ધનીબેન. ભગવાનની દયાથી સારું થઇ ગયું…અને હા ધનીબેન મને તો હમણાં ખબર પડી … સંજનાએ કહ્યું”

“શું શાએબ …શું ખબર પડી…? ? ”

“એ જ કે મને હોસ્પિટલ લઈ ગયા ત્યારે તમે ઉપવાસ કર્યા હતા…?  બે દિવસ સુધી પાણીએ ન હતું પીધું..!!”

“કોણે કહ્યું તમન શાએબ..? અન એમો શું થઇ જ્યુ…શાએબ તમે મારા હાતર ચેટલુ કર્યું છ… રાતદા’ડો જોયા વગર મારી પડખે ઉભા રહ્યા છો શાએબ..અન તમ તો મારો આધાર છો શાએબ… અન મેં બે દા’ડા ના ખાધુ તો એમો શું થઇ જ્યુ હું કઈ દુબરી થઇ જઈ… મારા ભગવોને મારી અરજી હોંભરી….તમ બચી ગયા શાએબ…”  એટલું  બોલતા તો એની આંખો ભીની થઇ ગઈ. સાડલાના છેડાથી આંખો લુછી નાખી અને સ્વસ્થ થવાનો દેખાવ કરવા માંડી. બાબુસિંગ એટલામાં ચા લઈને આવ્યા. અમે બન્ને એ ચા પીધી. ખાસીવાર બેઠી. સામાન્ય રીતે એ કામ પતે એટલે તરત જતી રહે પણ એ દિવસે જાતજાતની વાતો કરે.

“બાબભઇ થોડુંક ઠંડુ પોણી પાવ ને ભઈ…”  બાબુસિંગ અંદર ગયા ધની પણ ઉભી થઇ….  જવા માટે…  અને મારી નજીક આવી અને મને નીચી નમીને પગે લાગી અને ઊંચું જોયું ત્યારે ફરી એની આંખો ભીની હતી. મારા હાથ પર એના હાથ ફેરવીને ધીમેથી બોલી  “શાએબ તમ મન બઉ વા’લા છો…”

બસ એટલું બોલીને એણે ચાલવા માંડ્યું અને મારી પણ હિમ્મત ના રહી કે હું એને કહું કે પાણી પી ને જાય… હચમચાવી ગઈ મને… હું વિચારતો રહ્યો કે પોતાનું ઘર સાચવવા સંઘર્ષ કરતી આ મજબૂર સ્ત્રી ને કોઈએ પ્રેમ ના આપ્યો.. ના ધણીએ કે ના છોકરાઓએ. બધા એને ચૂંથતા રહ્યાં…કોઈ એના શરીર ને તો કોઈ એના મનને… શું કરે બિચારી..???

એ ઘટના પછી ધની  બિલકુલ દેખાતી બંધ થઇ ગઈ…ખાસા બે એક મહિના થયા હશે અને એક દિવસ સવારના પહોરમાં એની નાની છોકરી દયા આવી અને રડવા માંડી એટલે મેં એને રડવાનું કારણ પૂછ્યું..

“શાએબ… મારી મા જતી રઈ….”

“શું.. શું….??? ક્યાં જતી રહી…??? મારો અવાજ મોટો થઇ ગયો..

“મારી મા….મારી મા એ નાતરુ કર્યું….”

 

**********

 

વિજય ઠક્કર

May 25, 2017 @ 5.45 PM

 

 

ચહેરો…….

છેલ્લા એકાદ અઠવાડીયાથી કંઈક વિચિત્ર ઘટનાઓ ઘટતી રહી છે મારી સાથે. ઊંઘમાં વિચિત્ર વસ્તુઓ, આકારો, દ્ગશ્યો અને કેટલાંક સ્થળો મારી સામે આવે છે. કેટલુંક અત્યંત પરિચિત તો કેટલુંક સાવ અજાણ્યું લાગે….હું તો બસ મૂંઝાઉં…વિચાર્યા કરું….કેમ થતું હશે આવું મારી સાથે…??? ક્યારેક તો ઊંઘમાંથી ઝબકીને જાગી જવાય…થોડીવાર પથારીમાં બેસી રહું …વોશરૂમ જવું હોય તો પણ બીક લાગે તેમ છતાં હિમ્મત એકઠી કરીને જાઉ…મોઢું ધોઈ ફ્રિજમાંથી ઠંડુ પાણી પી અને પાછી સૂઈ જાઉં.

હજુ બે દિવસ પહેલાં તો એકદમ જુદોજ અનુભવ થયો હું રાત્રે સૂતી હતી અને એકદમ એક ચહેરો…હા…ફક્ત ચહેરો હવામાં તરતો દેખાયો…હવામાં અધ્ધર લટકતો એનો ચહેરો જોઈને મારાથી તો છળી જવાયું…ધીમેધીમે હવામાંથી સરતો એ ચહેરો મારી પાસે આવ્યો અને મારા ઓશિકા પાસે ગોઠવાઈ ગયો. એમાંથી ઉના લાય શ્વાસ ધમણની જેમ ચાલતા હતા….અને મારા ગાલને અથડાતા હતા….અને મારા કાનમાં ધીમેથી ગણગણ્યો…

“બી…..એય ….બી…!”

હું તો એનો અવાજ સાંભળીને હબકી જ ગઈ….મારા ધબકારા પણ એકદમ વધી ગયા….અને સાવ કૃશ અવાજમાં ફરી બોલ્યો…” બી…એય મારી બહુ વહાલી બી…જો હું જાઉં છું….હવે મારો સમય થઇ ગયો…હું જઈશ…બસ જો હવે સદાને માટે જતો રહીશ…. અત્યાર સુધીતો હું સ્થૂળ દેહે અસ્તિત્વમાં હતો અને તને ક્યારેક પણ પામી શકીશ, આપણું સહઅસ્તિત્વ શક્ય બનશે જ એવી અપેક્ષાએ આખું જીવન વિતાવી દીધું… પણ તને મળવાની….તને પામવાની મારી આશા ઠગારી નીવડી…. ઘોર નિરાશા સાંપડી અને જો બી હવે તો મારો સમય પૂરો થવા આવ્યો… શું કરું…હેં…?  જવુંજ  પડશે …જવું પડશે મારે. બી…હું તો તારી રાહ જોઇશ જન્મોજન્મ સુધી જ્યાં સુધી આપણે એક નહિ થઈએ….” આખા રૂમમાં એનો અવાજ પડઘાયા કરતો હતો…અને હું ઝબકીને જાગી ગઈ.” આટલું બોલતાં તો શ્યેનની આંખો ભરાઈ આવી અને એના અવાજમાં પણ ભીનાશ આવી ગઈ.

“ પછી શું થયું…?” નંદિતાએ શ્યેનને પૂછ્યું.

“નંદિતા તમને હું શું સંબોધન કરું…? ચાલો હું તમને નંદિતાબહેન જ કહીશ….”

થોડીવાર એ કશું ના બોલી…અને એક ઊંડો શ્વાસ લઈને એણે ફરી બોલવાનું શરુ કર્યું. “ બે દિવસ પહેલાજ એણે તો મને અણસાર આપી દીધો હતો એના જવાનો. ગઈકાલે…હા…ના…પરમદિવસ રાત્રે અચાનક એક ઘુઘવાટ શરુ થયો….દરિયાના મોજાં…અને ભરતીનો એ દરિયો ઊછળતો ઊછળતો એ મારી સામે ધસ્યો….અને એજ પાછી હું તો  છળી ઊઠી…એકદમ પલંગમાં હબકીને બેઠી થઇ ગઈ અને બે હથેળીઓ વચ્ચે મારો ચહેરો પકડીને પલંગની ઇસ પર ક્યાંય સુધી બેસી રહી….પાછો એજ એનો અવાજ મારા કાનમાં સંભળાવા લાગ્યો…” બી… મારી તને પામવાની ઇચ્છા અધુરી રહી… મારી જીદ, આ કાળમુખાં સમય સામે ઝીંક નથી ઝીલી શકતી…. બસ હવે…હવે સમય થઇ ગયો..બી…! મારે જવું પડશે… પ…પણ બી હું તારી રાહ જોઇશ..જ્યાં સુધી હું તને સંપૂર્ણ રીતે નહિ પામું ત્યાં સુધી હું તારી રાહ જોઇશ..આપણે મળીશું….. આપણે મળવું જ પડશે બી….. આપણે મળવું પડશે ક્યારેક …..હા…ચોક્કસ મળીશું… હું રાહ જોયા કરીશ તારી બી…. તારે આવવું પડશે મારી પાસે…બી..” આટલું બોલતાં એને થાક લાગ્યો..થોડીવાર શાંત રહી અને એક ડૂસકું નીકળી ગયું એના મોમાંથી… નંદિતાએ એના ખભા પર હાથ મૂક્યો… શ્યેને પણ એની હથેળી નંદિતાના હાથ પર મૂકી.

“નંદિતાબહેન આટલા વર્ષો પછી પણ એના અવાજની એજ મીઠાશ હતી… મેં એને એક દિવસ કહેલું આપણે કદાચ સાથે નહિ પણ હોઈએ તો તારો અવાજ અને તારો ચહેરો મેં મારી છાતીમાં કેદ કરી લીધો છે…” નંદિતાની આંખોનાં આંસુ સુકાતા ન હતા…. બંને જણ રાત્રે છત પર ઉભાઉભા એને યાદ કરતા હતા અને એની સાથે વિતાવેલા સમયને જાણે બેય પોતપોતાના પાલવમાં જેટલો આવે એટલો સમેટી લેવા માંગતા હતાં.

“શ્યેન આજે એ મારો …અરે….હા… મારો કહીશ તો હું તને અને એને બેયને અન્યાય કરીશ…. હા મારી એકલીનો નહિ, આપણો…શ્યેન આપણા બેયનો એ ચહેરો …એ અવાજ ક્યાં જતો રહ્યો હેં…! શ્યેન ક્યાં ગયો.. એ આમ આપણને એકલાં મૂકીને…..શ્યેન કહેને મને ક્યાં ગયો એ… તને તો ખબર હશેને શ્યેન …તું તો એને બહુ વહાલી હતી…ને…!” બહુ અસ્વસ્થ થઇ ગઈ નંદિતા. ગળે ડૂમો ભરાઈ ગયો…ક્યારની શ્રોતા બનીને સાંભળતી નંદિતા આખરે બોલતાં બોલતાં ભાંગી પડી… દબાવી રાખેલા આંસુ ધોધ બનીને વહેવા માંડ્યા…શ્યેને એને શાંત પાડવા માંડી…

“નંદિતાતાબહેન …પ્લીઝ..!”

“ ……………..”

બહુ વાર પછી  નંદિતા શાંત થઇ. શ્યેને નંદીતાનો હાથ પકડ્યો અને એક હાથ એના બરડા પર મૂકીને એને ધીમેધીમે છત પર એક ખૂણામાં પડેલા હીંચકા તરફ દોરવા માંડી. નંદીતાને ધીમેથી હીંચકા પર બેસાડીને શ્યેન એની બાજુમાં બેસી ગઈ. બંનેની હથેળીઓ એકબીજા જોડે જકડાયેલી હતી. હીંચકો ગતીમાં આવ્યો અને ઝૂલવા માંડ્યો. બેયના મન પણ વિચારોના પ્રવાહમાં હિલ્લોળાવા માંડ્યા. કોઈ બોલતું ન હતું  …તદ્દન શાંત…થોડીવારે શ્યેને અધુરી વાતનું અનુસંધાન કરવા માંડ્યું. શ્યેન બોલી…” ઘૂઘવતો એ દરિયો ધીમેધીમે ઓસરવા માંડ્યો અને ત્યાંજ કિનારે આગની જ્વાળાઓ પ્રગટી…જાણે કોઈકની ચીતા નો અગ્નિદાહ..!!!

નંદિતા શાંત થઇ ગઈ હતી….સાંભળ્યા કરતી હતી શ્યેનને. “ એ દિવસે મને ઊંઘ ના આવી…સવાર સુધી  જાગતી જ પડી રહી… નિત્યક્રમ મુજબ વહેલી સવારે હું તો મારા ઘરના આંગણમાં બેસીને ચા પીતાપીતા છાપું વાંચતી હતી. નાના શહેરોમાં પણ હવે તો છાપાં જલદી પહોંચી જાય છે એટલું સારું છે નહીં તો…નહીં તો …” અને શ્યેનનો અવાજ સહેજ લડખડી ગયો.

“……………”

છેલ્લા પાને એના અવસાનના સમાચાર વાંચીને હું તો હબકી ગઈ… જાણે…..જાણે ….!!!

“…………….”

“નંદિતાબહેન, છેલ્લેછેલ્લે જાણે મને જાણ કરવા જ રોજ રાત્રે મારી સામે આવતો અને મને કહેતો…બી હું જાઉં છું…. આવું તો કઈ રીતે ધારી શકાય….હેં…!! મેં તો મારી મનની નિર્બળતા માનીને એ તરફ બહુ લક્ષ્ય નહોતું આપ્યું. મારી સાથે એ જ્યાં સુધી હતો, એણે મને એના એકેએક શ્વાસનો ય હિસાબ આપ્યો હતો અને અંત સમયે પણ એણે…” શ્યેનથી હવે રડી દેવાયું…. છુટ્ટા મોઢે રડી પડી શ્યેન.. નંદિતા અને શ્યેન બંને એકબીજાને સાંત્વન આપતા હતાં…જાણે એ બંને પર એકસાથે આવી પડેલી આ આફતમાં હવે એ બેજ એકબીજાનો સહારો હતા.

છાપામાં શ્યેને એના અવસાનના સમાચાર વાંચ્યા અને તરત એણે અહીં આવવાનું નક્કી કરી લીધું. શહેરનો એ આગેવાન નાગરિક હોવાથી એનો પાર્થિવ દેહ લોકોને માટે દર્શનાર્થે શહેરની મધ્યમાં સવારથી રાખ્યો હતો અને સાંજે એને અગ્નિદાહ દેવાનો હતો એટલે શ્યેન તરત ભાડાની ટૅક્સી કરીને આવી પહોંચી….દર્શન માટે ખૂબ ભીડ હતી અને શ્યેન પણ એ ભીડમાં એના પાર્થિવ દેહ સમક્ષ આવી. શ્વેત સલવાર-કમીઝ અને કાળો દુપટ્ટો એના શરીરને કંઈક ઓર જ આભા આપતા હતા. દુપટ્ટો એણે માથે ઓઢી લીધેલો. એ મંચ પાસે આવી અને એના હાથમાં જે પુષ્પો હતા તે એણે એના પગ પાસે મૂક્યા અને ધીમેધીમે એની પ્રદક્ષિણા ફરતાં એના શરીરને સ્પર્શ કરવાનું મન થયું પણ એની જાતને એણે રોકી રાખી. એના ચહેરા પાસે આવીને ઉભી રહી એના માથે હાથ મુકવાનું મન થયું. એક ક્ષણમાં તો કેટકેટલાં વિચારો આવી ગયા ?

એને થયું આ મને રેઢી મૂકીને કેમ આમ સૂઈ ગયો છે…? લાવ એને ઢંઢોળીને જગાડી દઉં..! આ તારી ઘાતકી આંખો ..હા આ તારી ઘાતકી આંખોએ મને તારામાં સમાવી દીધી હતી તારી પાછળ પાગલ કરી મૂકી હતી મને અને આજે હવે આમ એ આંખો બંધ કરી ને આરામથી લેટી ગયો છે.

આંખોથી જ તો શરૂઆત થઇ હતી એ બંનેના સંબંધની અને આજે એકની આંખો બંધ છે અને બીજાની આંખોનાં બધાં બંધ તૂટી ગયા છે….વહે છે ગાંડીતૂર થઇ ને. શ્યેન તો વિચારોમાં ખોવાઈ ગઈ અને એ ત્યાં જ ઉભી રહેત જો કોઈકે એને પાછળથી કહ્યું ના હોત કે બહેન આગળ ચાલો. શ્યેન સહેજ આગળ ગઈ અને કોઈકે એના ખભે હાથ મૂક્યો. એણે પાછળ વળીને જોયું તો સાવ કોઈક અજાણ્યો હાથ અને અજાણ્યો ચહેરો હતો.

“આપને નંદિતાબહેન બોલાવે છે.” સહેજ પકડાઈ જવાનાં ભાવથી એના ચહેરા પર ક્ષોભ વર્તાયો….છાતીએ ધડકવાની ગતી વધારી દીધી છતાં ધીમે પગલે પેલા અજાણ્યા શખ્સની પાછળ મનમાં એક છુપા ભય સાથે એ નંદિતા પાસે ગઈ.

“ બેસો..”

નંદિતાની બાજુમાં એ બેસી ગઈ….પુષ્કળ લોકો આવતા હતા દર્શનાર્થે. થોડીવાર પછી શ્યેને જવા માટે નંદિતાની સંમતી માંગી. નંદિતાએ શ્યેનનો હાથ પકડયો અને કહ્યું: “શ્યેન આજની રાત મારી સાથે રોકાઈ  ના શકો …?

“………………..”

કોઈજ આનાકાની વગર એ રોકાઈ ગઈ. અગ્નિદાહ પર્યન્તની તમામ વિધિ પતિ ગયા પછી મોડીરાત્રે નંદિતાએ શ્યેનને કહ્યું..” અહીં બહુ ભીડ છે…બધાં બેઠાં છે….શ્યેન, મારે તમારી સાથે બહુ વાતો કરવી છે.

ચાલો આપણે ટૅરેસ પર જઈએ. ઘરમાં બધાને કહીને એ બંને ટૅરેસ પર આવી ગયાં.પરિવારના બધાને શરૂઆતમાં શ્યેન આગંતુક લાગેલી. પણ થોડાજ વખતમાં બધાનો વ્યવહાર એકદમ બદલાઈ ગયો….હવે બધા એને પ્રેમ અને આદરથી બોલાવવા લાગ્યા. નંદિતા-શ્યેન છેક સુધી સાથેજ રહ્યાં. રાત પડી ગઈ હતી….ઘણું મોડું થયેલું અને પરિવારના અન્ય લોકો પણ ખૂબ થાકેલા હતા….થાક કે ઊંઘ આ બંનેનાં શરીર અને મનમાંથી ગાયબ થઇ ગયા હતા. ટૅરેસ પર બંને એકબીજાનો સહારો બનવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા હતાં. આજે બંનેનું અસ્તિત્વ બહુ બોલકું બની ગયું હતું. નિરવ રાત્રીની નિઃસ્તબ્ધ ક્ષણો પસાર થતી રહી. કાળા ઘનઘોર આકાશ સામે જોઇને જાણે એ બેય વિચારતા હતાં “ બધું….બધું આ કાળા અંધકારમાં ડૂબી ગયું…. એ તો ઓગળી ગયો આ આકાશમાં. બંનેના મન પર ફરતી શારડી જાણે ભીતરનાં ખડકોને વીંધી છેક મન:તલમાં સંગ્રહાયેલી ઘટનાઓ સુધી પહોંચી જાય છે અને અંદર ઢબુરાયેલો એ અતીત ઊછળતા ધગધગતા લાવાની જેમ સપાટી પર આવી જાય છે. વર્તમાન આ ક્ષણે ભૂતકાળનો વર્તમાન બની ગયો….અને કેટલીયે વારે ચારે હોઠ એકસાથે જ ફફડ્યા…..!!!

“નંદિતા…બ…..”

“શ્યેન …..”

“…………………”

“………………….”

“શ્યેન એણે મને તમારા વિષે બધું કહ્યું હતું….બધુંજ…..અને…અ…અને એક વચન માંગ્યું હતું મારી પાસેથી”

“શું વચન….”

એક રાત્રે બહુ લાગણીવશ થઈને ક્યાંય સુધી એ મારી સામે જોઈ રહેલો જાણે ત્રાટક કરતો હોય….હુંય ધીમે ધીમે એની આંખોના તેજ સામે…સાચું કહું શ્યેન….??

“ શું…???”

“ એની આંખો બહુ ઘાતકી હતી….”

આ શબ્દો સાંભળતાં જ શ્યેન એકદમ વિહવળ બની ગઈ…..એક આંગળી એણે નંદિતાના હોઠ પર મૂકી દીધી અને જાણે નંદિતાને ચૂપ થઇ જવાનો ઇશારો કર્યો. નંદિતા પણ એક ક્ષણ તો વિચારમાં પડી ગઈ કે શું થયું…? થોડીવારના મૌન પછી નંદિતાએ વાતનો દોર સાંધી લીધો.

“એણે મને કહેલું…. કે નંદી…હા…! એ મને કાયમ નંદી કહેતો….. નંદી….મારી છાતીમાં તારી સાથે એક બીજું નામ પણ ધબકે છે…..આટલું બોલીને બિલકુલ ચૂપ થઇ ગયો…થોડીવાર સુધી કશુંય બોલ્યો નહિ જાણે એ તમને ખોળી રહ્યો હતો એના અસ્તિત્વમાં……અનુભૂતિ કરતો હતો એની છાતીના પોલાણમાં….એના ધબકારમાં તમારી… અને પછી બહુ વાર પછી બોલ્યો નંદી….શ્યેન છે એનું નામ….મારી બી….હા મારી બી….!

“જે દિવસે મારું હૃદય બી નામનો ધબકાર ચૂકી જશેને ત્યારે હું પણ……!! “નંદિતા આટલું બોલતાં રડી પડી….શ્યેને એને સાંત્વન આપ્યું….સહેજ સ્વસ્થ થઇ એટલે નંદિતાએ ફરી બોલવાનું શરુ કર્યું.  એણે કહ્યું: “શ્યેન મારી સાધના છે….શ્યેન મારો શ્વાસ છે…. એ તો મારો ધબકાર છે……”

“………………..”

ચારેય આંખોમાંથી આંસુના પુર ઊમટ્યાં….શ્યેન અને નંદિતા એકબીજાને આશ્વાસન આપવા નજીક આવ્યાં

અને ચારેય હથેળીઓ એકબીજામાં પરોવાઈ ગઈ. બંને જણ ઘણો લાંબો સમય ત્યાં ટૅરેસ પર બેસી રહ્યાં અને વાતો કરતા જ રહ્યાં….મનથી હળવા થતાં રહ્યાં….વળી પાછું નંદિતાએ પૂછ્યું:

“શ્યેન તમે એની સાથે લગ્ન કેમ ના કર્યું……?

“નંદિતાબહેન ….હું…!!”

“કેમ ચુપ થઇ ગયાં શ્યેન…???”

“ હું પછી ક્યારેક એ વાત કરીશ…” એણે વાત ટાળી દીધી…

“એ તો તમને ભૂલ્યો જ નહીં…હંમેશાં એ તમને યાદ કરતો રહેતો…ક્યારેક એ બેબી કહે તો ક્યારેક એ બી ને યાદ કરે…..એ શ્યેન નામ તો ભાગ્યેજ બોલ્યો હશે.

“હા…એ મને કાયમ બેબી કહેતો…અને બેબીમાંથી ક્યારેક બી કહેવા લાગ્યો….મને પણ બહુ ઓછું સાંભળે છે કે એણે મને શ્યેન કહીને બોલાવી હોય…નંદિતાબહેન  જૂઓ તો ખરા આજે એની આ બી….વિવશ અને લાચાર થઇ ગઈ….!! એને મેં તમારી સાથે પરણાવ્યો….પણ એ પછી મારી હિમ્મત તૂટી ગઈ….એટલે ચાલી નીકળી એક અજાણ્યા રસ્તે એક દ્રઢ નિશ્ચય સાથે કે હવે એને હું મારો ચહેરો ક્યારેય નહિ બતાવું…. હું તો ઓગળી ગઈ અંધકારમાં….પણ એ તો પાગલ હતો ને….! મારો ચહેરો જોવા એણે એનો ચહેરો જ મોકલી આપ્યો…

“……………”

નંદિતાએ શ્યેનને બોલવા દીધું…

“એની જીદ હતી મને એની સાથે રાખવાની પણ એ તો શક્ય જ ન હતું…હું મારો ઓછાયો પણ તમારા સંસાર પર પડવા દેવા નહોતી માંગતી….એને સમજાવતી રહી હું… પણ એ તો જીદ લઈને બેઠો હતો…એટલે મારી પાસે એનાથી દૂર થઇ જવા સિવાય બીજો કોઈ રસ્તો હતો જ નહિ….

“હા…., એનો જીવ તમારામાં જ હતો…મારી પાસેથી એણે વચન લીધું હતું કે જીવનમાં કોઇપણ પરિસ્થિતિ આવે….તો પણ હું તમારું ધ્યાન રાખીશ….એ મને કહતો…નંદી તને તો ખબર જ છે ને કે જો બી એ ના ઇચ્છ્યું હોત તો કદાચ આપણે સાથે ના હોત.”

“પણ નંદિતાબહેન આજે સવારથી મને એક પ્રશ્ન સતાવ્યા કરે છે કે આપણે તો જીવનમાં ક્યારેય મળ્યા જ નથી તો આજે તમે મને કેવી રીતે ઓળખી ગયા…???

“તમે જે રીતે એને જોતાં હતાં અને એની પાસે થોડીક ક્ષણો થોભી ગયાં અને તમે જે રીતે પ્રયત્નપૂર્વક તમારો ચહેરો ઢાંકી રહ્યા હતા ત્યારે જ મને ખબર પડી ગઈ હતી…કે આ શ્યેન છે…અને એણે તો મને કહ્યું જ હતું કે મને છેલ્લી વાર જોવા મારી બી જરૂર આવશે….”

“નંદિતાબહેન મારી સ્મૃતિની અરધી ઉઘડેલી બારીની આડશે સંતાયેલો ચહેરો આજે વર્ષો પછી હું જોઈ શકી જેની સાથે મારો એક સંબંધ હતો ….નામ વિનાનો સંબંધ….”

“……………….”

“ના તો એ ચહેરો હું પામી શકી કે નાતો હું પામી શકી એ મારા સંબંધનું મારું પોતીકું નામ…….”

 

XXXXXXXXX

વિજય ઠક્કર

લખ્યા તારીખ: જાન્યુઆરી ૨૩, ૨૦૧૭

 

મેરા બેટા આયા થા..

ન્ડિયા આવે એક અઠવાડિયું થયું તો પણ જેટ લેગ હજૂ જવાનું નામ લેતો નથી.ઊંઘ તો સાવ વેરણછેરણ થઇ ગઈ છે..!!  અક્ષરધામમાં હું એકલોજ છું. અરે હા અક્ષરધામ એટલે અમદાવાદનું મારું ઘર. રાત તો માંડ પૂરી કરી. સવારના ચાર થયા એટલે ઊઠ્યો બ્રશ કરતા કરતા જ ચા બનાવી. ચાનો મોટો મગ ભરીને બહાર કમ્પાઉન્ડમાં આવીને હીંચકા પર બેસી ગયો. મારી રાહ જોઇને બહાર દરવાજા પાસે બેસી રહેલા બાર્બી અને ડાયના મને જોતાંજ મારા પહેલા હીંચકા પર ચઢી ગયાં. હું હીંચકા ઉપર બેઠો એટલે પહેલાતો મારા ખોળામાં બેસવા બંને લડ્યા અને પછી મારી બાજુમાં બેસી ગયાં. બાર્બી અને ડાયના…બંને મારી બહુજ લાડકી ફીમેલ ડોગ છે. બંને એકાદ મહિનાની ઉંમરના હશે ત્યારે હું લાવેલો. બ્રાઉન કલરની “આયરીશ સેટર” ખૂબ રૂપાળી અને જૂલ્ફાળી હતી એટલે એનું નામ બાર્બી અને આઈવરી કલરની લેબ્રડોર ડાયેના પણ ખૂબ રૂપાળી…એટલે એને ડાયેના નામ અમે આપેલાં. બાર્બી અને ડાયેના બન્ને મને ખૂબ વહાલી હતી અને એમને હું. એવુંજ તો અમારા પોલીનું હતું ને..! પોલી…એ અમારો પેરટ-પોપટ હતો… એને મમ્મી – નયના બહુ વહાલી કારણ એ રોજ એને કિચનમાં જે કાંઈ બને એ નવુંનવું ખવડાવે. આશ્ચર્યની વાત તો એ હતી કે એને ભજિયા અને આઈસક્રીમ બહુ ભાવે. કિચનમાં કશું પણ બનતું હોય અને એને સુગંધ આવતાની સાથે મમ્મી…મમ્મીઈઈઇ….મમ્મા બસ એ રટણ ચાલુ કરી દે…અને જેમ નાનું બાળક જૂદાજૂદા લહેકા કરીને મમ્મીને લાડથી બોલાવે એમ અમારો પોલી પણ મમ્મીને બોલાવે. આ બધાં અમારા પરિવારનો એક એવો હિસ્સો હતાં કે અમેરિકા જતી વખતે એમને અમારાથી જૂદા કરવાનો સમય આવ્યો ત્યારે એ બેજુબાન પણ રડતા હતા અને અમે પણ…! જોકે એ બધાને અત્યંત સુરક્ષિત જગાએ અમે મૂક્યા હતા. બાર્બી-ડાયેનાને તો અમે જ્યારે પણ ઇન્ડિયા આવીએ એટલે અમારી સાથે લઈ આવીએ.

આજે સવારે મારા ગામ ભડકદ જવું છે. આણંદ જિલ્લાનું સાવ નાનકડું અંતરિયાળ ગામ અને ત્યાં અમારા ગ્રામદેવતા છાંયલા મહારાજની દેરીએ બાધા કરવા જવું છે. નાનપણથી બા-દાદાએ  અમારામાં છાંયલા મહારાજ તરફ શ્રધ્ધાનું જબરદસ્ત આરોપણ કરેલું એટલે વર્ષે એકાદવાર તો હું ભડકદ દર્શન કરવા જાઉં.

અર્જુનસિંગને ગાડી લઈને બહુ જલદી બોલાવ્યા છે. છાપું આવવાની હજુ વાર છે. ચા પીતાપીતા અક્ષરધામ સાથેની અને એની સાથે જોડાયેલા લોકોની સ્મૃતિનું ધણ ધસી આવ્યું મારા તરફ. હીંચકા પર ઝૂલતાં ઝૂલતાં મન પણ સરવા માંડ્યું એ લોકોની સાથે. વિચારુ છું કે આપણા જીવન સાથે જોડાતાં લોકો શું કોઈ ઋણાનુબંધથી જ આવતા હશે..??? કર્મનો કાયદોતો કહે જ છે કે ગયા જન્મની લેણદેણનો હિસાબ આ જન્મે થાય છે. કેટલાક લોકો સંબંધે કાંઈ ના હોય પણ કેટલા નિકટ થઇ જતાં હોય છે તો કેટલાક રક્તથી જોડાયેલા પણ રક્તપિપાસુ બનતાં હોય છે અને ત્યારે થાય છે કે કુદરતના હિસાબોની ચુકવણી તો કરવીજ રહી.

બધાં જ લોકો, પશુપંખી અને માણસો બધાં યાદ આવી ગયા. ગોપાલસિંગ,આસુસિંગ,ઇન્દ્રવદન, હસવંત…શારદા, મણીબહેન….! આ બધાજ લોકો એમના મારા પ્રત્યેના ભાવ, આદર અને લાગણીથી મને તરબતર કરી ગયાં છે, ભીંજવી ગયાં છે. સાવ નીચલા વર્ગના અને સમાજની દ્રષ્ટીએ કહેવાતી નીચી જાતિના છે પણ મારા માટે એ મારા પરિવારના સદસ્ય છે. એ લોકો તદ્દન નિસ્વાર્થપણે કોઇપણ અપેક્ષા વગર સતત મારી પડખે ઉભા રહ્યા છે…મારી સેવા કરી છે. વર્ષ ૨૦૦૬મા હું જ્યારે મૃત્યુના દરવાજે દસ્તક દેતો ઉભો હતો ત્યારે એ લોકોએ એમની જેમાં શ્રદ્ધા હતી એ દેવ- દેવીને આજીજી કરી…પ્રાર્થના કરી…ઇબાદત કરી. ગોપાલસિંગે તો રાત-દિવસ જોયા વગર મારી ખૂબ સેવા કરી અને એમની સાથે  લેણદેણેય કેવી..! હું અમેરિકા કાયમ માટે ગયો અને એના છ-આઠ મહિનામાંજ ગોપાલસિંગ અવસાન પામ્યા.

આસુસિંગ અમારા માળી અને અક્ષરધામનો બગીચો સંભાળે. વર્ષો સુધી અમારી સાથે રહ્યા પછી એ દેશમાં-રાજસ્થાન જતા રહ્યા. બે-ત્રણ વર્ષ પછી એક દિવસ અચાનક વહેલી સવારે અક્ષરધામ આવ્યા અને મને જોઇને એમને હાશ થઇ. મારા માથે અને ચહેરાપર હાથ ફેરવ્યો અને ખાતરી કરી કે એ સપનું તો નથી જોતાને…! રસોડામાં જઈ બે-ત્રણ ગ્લાસ પાણી પી આવ્યા. આ એ સમય હતો જ્યારે મારી હાર્ટ સર્જરી પછી હું હોસ્પિટલથી ઘરે આવ્યો હતો. આમ સાવ અચાનક આવવાનું મેં કારણ પૂછ્યું તો એમની આંખો ભરાઈ આવી અને કહે: “સાહેબ બે દિવસ પહેલા મને મારા “ભેરુ બાબા” સપનામાં આવ્યા અને કહ્યું તારા સાહેબ મુશ્કેલીમાં છે એટલે હું તો રાતની બસ પકડીને આવી ગયો. બસ હવે તમને જોયા એટલે મને શાંતિ થઇ. મારા ભેરુબાબાએ મને તમને મળવા મોકલ્યો સાહેબ.” ભેરુબાબા એટલે કાલ ભૈરવ અને આસુસિંગ ભૈરવના ચુસ્ત ઉપાસક હતા.

ઇન્દ્રવદન અને હસવંત એ  હરીજન પરિવારના બાપ-દીકરો આવતા જન્મે મારા દીકરા થઈને જન્મે તો નવાઈ નહિ. ઇન્દ્રવદન મારો પ્યૂન હતો અને મારી આંખ ફરે અને ઇન્દ્ર્વદનના પગ ફરે. એને ખબર હોય કે સાહેબને ક્યારે અને શું જોઇશે. મારી તમામ આદતોથી, વ્યસનોથી અને વ્યવહારોથી એ વાકેફ. મારું પ્રમોશન થયું અને ટ્રાન્સ્ફર થઇ અને થોડાં વર્ષો મારાથી દૂર થયો બસ એની જીવનની એ કરુણતા કે એ દારૂની લતે ચડી ગયો અને મરી ગયો પણ એનો દીકરો હસવંતતો નાનપણથી જ અમારી સાથે અક્ષરધામમાં જ ઉછેર્યો અને આજે પણ અમને પપ્પા-મમ્મીજ કહે છે. અક્ષરધામનું અંગત ખાનગી બધું એને ખબર હોય.

****                        ****                             ****

એક્ષપ્રેસ હાઈવે પર ગાડી ૧૨૦ કિમી ની ઝડપે દોડી રહી છે અને મન એનાથીયે વધારે ગતિથી ભાગી રહ્યું છે મારા ગામ ભણી. ભડક્દની હદમાં પ્રવેશતાં આવેલું તળાવ અને એના સામે પશ્ચિમ કાંઠે આવેલું મહાદેવનું બહુ જૂનું મંદિર. હું અને જમનાગીરી ત્યાં રોજ સાંજે આરતી કરવા જતા. જમનાગીરી મારો બાળપણનો દોસ્ત અને એના બાપુ પુજારી હતા એટલે ગામના બંને મહાદેવની પૂજા આરતી એ કરતા. તળાવના કાંઠે આવેલું પીલુડીનું ઝાડ અને એ ઝાડ પર ચડીને તળાવમાં ભૂસકા માર્યાનું યાદ આવ્યું. બા કપડાં ધોવા તળાવે જાય ત્યારે હું અને મારા ભાઈબંધ અચૂક એમની સાથે જતા અને મન ભરીને ધુબાકા મારતા ખૂબ મસ્તી કરતા… આજે એ વાત વિચારતાં પણ કંપારી છૂટે છે પણ મને યાદ છે એક બાજુ ગામના ઢોર નહાય અને એની બાજુમાં અમે પણ નહાતા. એક નોસ્ટેલજીક અનુભૂતિ થાય છે… એ ૫૦ વર્ષ પહેલાની મસ્તી અને તોફાન અને બધું યાદ આવતાં.

મારું ગામ સુવિધાઓ વગરનું સાવ અવિકસિત. ઓછું શિક્ષણ પણ પ્રેમાળ લોકોથી ભરેલું જ્યાં બે કૂવા, એક તળાવ, બે મહાદેવના મંદિર, એક રામજી મંદિર, એક સ્વામીનારાયણ મંદિર, વડના ઘટાદાર સાત આઠ ઝાડ છે અને એમાંય ગામની દખણાદી ભાગોળે આવેલો રામો ડુઓ વિશાળ વડનું ઝાડ, એક લાઇબ્રેરી છે અલ્પ પુસ્તકો સાથેની, એક પ્રાથમિક નિશાળ છે અને હવે તો હાઈસ્કૂલ પણ છે. એક સાર્વજનિક દવાખાનું છે.

ભાથીખતરીનું દેરું, છાંયલા મહારાજની દેરી, ગાંડા દેહઈની મેલડી માતાનો મઢ છે. ઓતરાદી ભાગોળે જતાં ચબૂતરો અને એની સામે પંચાયતનું મકાન છે, અહીં પોસ્ટ ઓફીસ છે, પુનમકાકા પોસ્ટ ઓફીસ સંભાળે છે. રમણ દેહઈનું બીડીનું કારખાનુંય અને ચતુરકાકાની દરજીની દુકાન પણ છે. આ ગામમાં ધારાળા અને પાટીદારોની વસતી વધારે, પાંચ-છ ઠક્કરોનાં ઘર બે-ચાર બ્રાહ્મણનાં ઘરો, દસ-બાર હરિજનના અને દસેક મુસલમાનોનાં ઘર.

અર્જુનસિંગે ગાડી ટોલનાકા પાસે ઉભી રાખી ત્યારે હું અચાનક ભડક્દથી અહીં ટોલનાકે આવી ગયો… ટોલટેકસ ચૂકવીને ગાડી દોડવા માંડી સડસડાટ અને મારું મન પણ ફરી પાછું ગામ સાથે જોડાયું. મારા દોસ્તો જમનાગીરી, અરવિંદો અને નટુ વાળંદ, મફો રબારી, લીલીફોઈનો કનુ, શકરાકાકા ની મધલી અને પુષ્પી, પુંડરીક બ્હામણ, દીનો(મારો કાકો થાય), હર્શદીયો, ડગડી અને લલી એ બેય મારાથી ઉંમરમાં બહુ નાની પણ મારી કુટુંબી ફોઈ થાય. આ ગામમાં કાશી ગટ્ટી અને નાકકટ્ટી ડોશી હતી.. એકાવાળા ઈસ્માઈલકાકા અને સુબાકાકા અને જેમણે મને લાગણીથી બહુ ભીંજવ્યો છે એ મારા જહાંગીરકાકા પણ છે.

ભાગોળમાં ગાડી પ્રવેશી અને સીધા છાંયલા મહારાજની દેરીએ ગયા… દર્શન અને બાધાનું કામ આટોપી ગામમાં એક ચક્કર મારીને ત્યાંથી અમદાવાદ જવા નીકળી જઈશ એમ વિચાર્યું. ગામમાં હવે અમારું ન તો ઘર હતું કે ના કોઈ સગુંવહાલું પણ કેટલાંક જૂના લોકો હતા જે પરિવારો સાથે હજુ સંબંધ જળવાઈ રહેલો. અર્જુનસિંગને ગાડી ગામમાં લેવા જણાવ્યું….ગામનાં એકેએક ઘર…રસ્તા…. ઝાડ-પાન, ખડકી-મહોલ્લા, મંદિર-મહાદેવ, આવનજાવન કરતા લોકો ઘણું બધું બદલાયેલું નજર આવ્યું પણ હું મારા એ ભડકદમાં મારું બચપણ શોધતો રહ્યો..મારા એ દોસ્તો ને શોધતો રહ્યો.. મારા કાનમાં અચાનક મહાદેવમાં થતી આરતીનો ઘંટારવ અને ભોળીભાળી જબાનમાં ગ્રામજનો દ્વારા કર્કશ અવાજમાં થતી આરતીનો નાદ સંભળાયો. ગાડી રોકાવી. બરોબર ગામના ચૌટામાં જ ઠક્કરની ખડકી અને ગામના મુખ્ય રસ્તા પરજ  દાદાજીની દુકાન અને અમારું ઘર દેખાયું…. અને એ સાથે સ્મૃતિનું આખેઆખું ધણ મારું શૈશવ લઈને આવી પહોંચ્યું.

દાદા અંબાલાલ શેઠનો ગામમાં વટ-આબરૂ જોરદાર. નગરશેઠ કહેવાય. આજુબાજુના દસ-બાર ગામોમાં દાદાનો વેપાર વિસ્તરેલો અને બધાજ ગામોમાં અંબાલાલ શેઠનો મોભોજ આગવો અને એમના મોભાને લઈને અમારોય ગામમાં ખૂબ વટ. મંદિર-મહાદેવ, સાર્વજનિક દવાખાનું, ચબૂતરો આ બધાનો વહીવટ એમના હસ્તક. ગામમાં કોઈ પણ મહત્વનો નિર્ણય લેવાનો હોય તો એમનો અવાજ મુખ્ય હોય.

અમે અમદાવાદ રહીએ એટલે વેકેશનમાં જવાનું થાય અને પાછું વધારેતો હું જ જાઉં. એકાદ બે વર્ષે અમે બધા ભાઈઓને લઈને જયા (હવે અમે એને મમ્મી કે જીમી કહીએ છીએ) ભડકદ જાય ત્યારે દાદા અમને સ્ટેશનથી લેવા એકો મોકલે. નડિયાદથી ભાદરણવાળી નાની ગાડીમાં દેવાના પાટિયે ઉતરવાનું અને ત્યાંથી એકાદ ગાઉ દુર અમારું ભડકદ ગામ. ઈસ્માઈલકાકા એકો લઈને અમને લેવા આવે. મમ્મીને બધા જયાભાભી કહે અને આમન્યા પણ ખૂબ રાખે. બસ અમારું આગમન થયાની જાણ થતાંજ ગામલોકો વારાફરતી મળવા આવી જાય. જહાંગીરકાકાને તો અગાઉથી  જ ખબર પડી ગઈ હોય કારણ કે બા એ એમને પહેલેથીજ મમ્મીની મદદમાં રોકી લીધા હોય. પાણી ભરવા કુવે જવું પડે. આઘું ઓઢીને અને માથે બેડાં મુકીને ગામ વચ્ચેથી પાણી ભરીને આવવાનું. મમ્મીની ઉંમર નાની અને બેડાં માથે ઊંચકવાની પ્રેક્ટીસ નહિ એટલે એક વખત ગામ વચ્ચેજ બેડું પડી ગયેલું અને બસ ત્યારથી જહાંગીરકાકાએ પાણી ભરવાની જવાબદારી સ્વૈચ્છિક રીતે સ્વીકારી લીધેલી.

“ શમુકાચીઈ….(શમુકાકી) ભૈશા’બ આ ભાભીને પોણી ભરવા શું કોમ મોકલો સો… ઉં છું નઅઅ…ઉં ભરી લાયે પોણી…પણ ભૈશાબ આ બચારી નોની બાર ભાભીને કુએ ના મોકલશો”  ત્યારથી અમે જઈએ ત્યારે પાણી ભરવાનું કામ જહાંગીરકાકાનું. અમારા દસ-પંદર દિવસના કે એકાદ મહિનાના રોકાણ દરમ્યાન જહાંગીરકાકા અમારી સેવામાં હોય. ક્યારેક શાકપાંદડું લઈ આવે અને બા ને કહે…” શમુકાચીઈઈઈ… લ્યો બર્યું ઉં આ તુવરની શેંગો અન પાપડી લાયો સુ તે આ શોકરાંઓન ભૈડકું કરી આલજો….” અમને બધાને જોઇને ખૂબ પ્રેમાળ જહાંગીરકાકાનો હરખ ના માય. સતત એમને એમજ થાય કે હું આ બધા માટે શું કરું? વળી પાછા બે-ચાર દિવસ થાય એટલે મોટી પવાલી ભરીને દૂધ લઈ આવે અને એમના વિલંબિત લય અને આગવા લહેકામાં બાને કહે “ શમુકાચીઈઈઈ આ શોકરાંઓન બચારોંનઅ અમદા’દમોં ચ્યો દૂદપાક ખાવાનો મલવાનો તે લ્યો બર્યું મું આ દૂદ લાયો શુ તે ઓમને દૂદપાક કરી આલજો..” આવે એટલે બાની જોડે બેસે ગામની બધી વાતો કરે અને બાની છીંકણીની ડબ્બીમાંથી મોટી ચપટી ભરીને બેય બાજુ વારાફરતી છીકણી ચઢાવી દે..

એમની વિશિષ્ટ વેશભૂષા અને એમનો દેખાવ, એમની ચાલ, એમનો અવાજ અને એમનો બોલવાનો લહેકો તદ્દન સ્ત્રૈણ… દાદાની દુકાને થી પટાવાળું ભૂરું કે કથ્થઈ રંગનું કાપડ ખરીદે અને એક કાપડમાંથી લેંઘો અને સેન્ડો બંડી ચતુરકાકા પાસે સિવડાવે. વાળ પાછળથી લાંબા રાખે. એમની આ મનોશારીરિક અવસ્થાને કારણે એ ગામમાં બહુ લોકો જોડે ભળે નહીં. બા-દાદા એમને બહુજ સાચવે એટલે  જહાંગીરકાકાને પણ એમના પર બહુ ભરોસો. બાને એ ક્યારેક શમુકાચી કહે તો ક્યારેક બા કહીને બોલાવે અને દાદાને તો એ હંમેશાં બાપુ જ કહે.

હું કુટુંબમાં સૌથી પહેલું સંતાન એટલે સૌનો લાડકો. બા એ મારા જન્મ પહેલા બાધા રાખેલી અને મને ભીખારી કરેલો એટલે ગામમાં મારું નામ ભીખો-ભીખલો કે ભીખા શેઠ. જેવી જેની મારી સાથેની આત્મીયતા-લગાવ કે અંતર અને એ પ્રમાણે મને સૌ સંબોધન કરે. નાનપણમાં આપડે બહુ તોફાની અને દાદા બહુ ગુસ્સાવાળા એટલે ક્યારેક દાદા ચીડાય એટલે નેતરની સોટી લઈને મારવા દોડે… મોટેભાગેતો હું એમના હાથમા ના આવું…. સીધો પહોંચી જાઉં જહાંગીરકાકાના શરણમાં. બસ પછી કોઈની તાકાત છે કે મને હાથ અડાડે…!! દાદાનો સામનો એ મક્કમતાથી કરે.. “ ઓવઅઅઅ… શેના મારવા દોડ્યા સો…..????? ના…ના આથ અડાડ્યો સ તો પશે તમારી વાત તમે જોણજો હા… ઓવ મોટા નેકળી પડ્યાશ શોકરાન બચારાન મારવા… મારા હમ છ જો અમાર ભીખાશેઠને આથેય અડાડ્યો સ તો..”

દાદાને ધરાહાર પાછા વળવુંજ પડે…

આવી નાનીનાની અનેક ઘટનાઓ મારા બાળમાનસ પર અંકિત થઇ ગયેલી જે અત્યારે મન:તલ પર ઉભરી આવી.

એક વખત દાદા વેકેશનમાં મને લઈ ગયેલા અને હું બહુ માંદો પડ્યો… તાવ ઉતારવાનું નામ જ ના લે.ગામમાં એકજ ડૉક્ટર અને એમની દવા ઉપરાંત ઘરના ઉપાયો અને શમુબાની બાધા-આખડી પણ તોયે કોઈ અસર ના થાય. જહાંગીરકાકાને ખબર પડી અને આવ્યા ઘરે… દિવસ-રાત મારી જોડે બેસી રહે…. અને પછી ધીમેધીમે તાવ ઉતરવા માંડ્યો. પછી એમણે કહ્યું કે આ મો’રમે ભીખાને તાબૂતના દીદાર કરએશ… ભડકદમા બહુ થોડા ઘર હોવા છતાં મોહરમે તાબૂત નીકાળતા અને યાદ આવે છે મને કે તાબૂતના દીદાર કરવા લઈ ગયેલા ત્યારે હું બહુ ડરી ગયેલો.

****                     ****                     ****

અર્જુનસિંગ સમજી ગયેલા કે હું મારા બાળપણની સ્મૃતિમાં ખોવાયો છું પણ ખાસો એવો સમય થઇ ગયો એટલે એમણે મને પાણી આપ્યું…. મારી તંદ્રા તૂટી, હું એ નોસ્ટેલ્જીયામાં થી બહાર આવ્યો. કોઈકે જમનાગીરીને સંદેશો આપ્યો એટલે એ મને મળવા દોડી આવ્યો. મને એના ઘરે લઈ જવાના એના આગ્રહને મેં ખાળ્યો અને મહાદેવના ઓટલે જઈને બેઠા. એકદમ ઠંડક હતી અને હું એ બધી સ્મૃતિની અનુભૂતિ કરવા માંગતો હતો. બહુ વાતો કરી. જહાંગીરકાકાનું નામ લેતાંજ એણે કહ્યું:

“હવે જ્હોંગીરો ગામમાં બહુ બહાર નથી નીકળતો.”

“કેમ ??”

“એની મનોશારીરિક પરિસ્થિતિને કારણે હવેના છોકરાઓ એને બહુ હેરાન કરે છે.”

ગામમાં એમને નાનામોટા બધા જ્હોંગીરો કહીનેજ બોલાવે છે. બહુ દુઃખ થયું એ સાંભળીને….હવે મારું મન અધીરિયું થઇ ગયું એમને મળવા. અમે બંને ચાલતાં ચાલતાં નીકળ્યા અને અર્જુનસિંગ  ગાડી લઈને જહાંગીરકાકાના મહોલ્લા તરફ આવ્યા. અમે એમના ઘેર પહોંચ્યા અને હું તો આભોજ બની ગયો. એકદમ વૃદ્ધ સફેદ લેંઘો એકદમ પહોળી મોરીનો અને ઉપર બદામી રંગનું શર્ટ પહેરેલું. ઢીચણ સુધી લેંઘો ઉપર ચડાવેલો અને ઉભડક બેઠેલા. ચૂલા પર રોટલા કરતા હતા અને બાજુમાં દીવેટોવાળા પ્રાયમસ પર શાક મુકેલું. ઓશરીમાં ચૂલો હતો અને બહાર મહોલ્લામાં એમની પીઠ દેખાતી હતી. મારા મનમાં જે જહાંગીરકાકાનું ચિત્ર હતું એતો સાવ ઊલટું થઇ ગયેલું….મારું બાળપણ જે જહાંગીરકાકા જોડે વીતેલું એ જહાંગીરકાકા તો ક્યાંય દેખાતા ન હતા. હું તો દુવિધામાં હતો અને એમને ઓળખીજ ના શક્યો. જમનાગીરીએ મને કહ્યું:  “સામે ચૂલા પાસે રોટલા બનાવે છે એ જ છે તારા જહાંગીરકાકા”. હું થોડો નજીક ગયો અને પાછળથી બુમ પાડી.

“ જહાંગીરકાકા ….!!!” એમણે કદાચ સાંભળ્યું નહીં અથવા આ સંબોધન સાંભળવાની ટેવ એમના કાન ને છૂટી ગઈ હતી. મેં ફરી જરા જોરથી બુમ પાડી. “ જહાંગીરકાકા…!!”

એ ઉભડક  બેઠાબેઠા જ પાછળ ફર્યા. “ કોન હૈ બેટાઆઆઆઅ” એજ એમનો પાતળો અવાજ અને વિલંબિત લય…. મને આગંતુકને જોઇને જહાંગીરકાકા એકદમ ઉભા થઇ ગયા… અને પાછું યાદ આવતાં વાંકા વળી ને રોટલો કલાડીમાં ઉલટાવ્યો અને શાકનો પ્રાયમસ ધીમો કર્યો અને તાવડીમાં શાક હલાવ્યું. બાજુમાં ડોલમાંથી સહેજ છાલક મારી હાથ ધોયા અને શર્ટની કોરથી હાથ લૂછ્યા….અને ફરી પૂછ્યું “ કોણ હૈ બેટાઆઆ..”

“જહાંગીરકાકા મને ના ઓળખ્યો…?”

“ ના બેટા હાચુ… નઈ પે’ચાણા… અન અવ આ ઓંસ્યોય ઓછુ ભાળ સ..”

‘ જહાંગીરકાકા હું ભીખો.. ..”

“ ભીખો ….???”

“ હા હું ભીખો….અંબાલાલકાકાનો …મધુભઈનો છોકરો અમદાવાદથી આયો… આ બધા સંદર્ભોથી એકદમ ઓળખી ગયા અને એ પછીની એમની પરિસ્થિતિ અને મારી પરિસ્થિતિનો અનુભવ એ મારા જીવનની સૌથી વધારે આનંદમીશ્રીત દુઃખની ઘડી હતી.

“ ભીખા…બેટાઆ… તું ચ્યોથી અત્તારઅઅ…!!!”

મેં મારું ભડકદ જવાનું કારણ કહ્યું.. જહાંગીરકાકા તો એવા રઘવાયા થઇ ગયા જાણે એમને થતું હતું કે શું કરું…? પાણી લેવા ગયા અને પાછા વળીને આવ્યા અને ખાટલો પાથર્યો. સુતરનું વા’ણ ભરેલો ખાટલો જેમાં ઠેર ઠેરથી દોરીઓ ખસી ગયેલી અને એના ઉપર એમણે ડામચિયા પરથી ગોદડી લાવીને પાથરવા માંડી. ગોદડીની હાલત ખાટલા જેવીજ હતી. ગાભામાંથી બનાવેલી કાણા પડેલી મેલીઘેલી ગોદડી પાથરતા એ સંકોચાતા હતા એટલે મેં એમને કહ્યું.. “ જહાંગીરકાકા રહેવા દો હું અહીં નીચે બેસું છું” પણ એમને ખરાબ લાગશે એમ લાગ્યું એટલે હું એ કહે એમ કરતો રહ્યો.  ઘરમાં ખાસ કશોજ સામાન દેખાતો નહતો. અમે ઓશરીમાં બેઠા હતા અને અંદર એક ઓરડો હતો. એમણે તો વાતો કરવા માંડી અને રડવા માંડ્યું કારણ એમના માટે એ ઘટનાજ એટલી આશ્ચર્યજનક હતી કે એમને કોઈ મળવા આવે કે એમની ખબર જોવા આવે. જીવનભરના લોકોના ઉપહાસ અને ઉપેક્ષાએ એમને અત્યંત સંકોચી કાઢ્યા હતા. મારી બરોબર અને અડોઅડ એ બેઠા હતા. મારા માથા પર અને મારા ચહેરા પર એ હાથ ફેરવતા જાય અને ચોધાર આંસુએ એ રડતા જાય. “ મેરા બેટા… મારો ભીખો.. મારા દીકરા તું મારી ખબર લેવા આયો બેટાઅ….” આ પ્રેમની અનુભૂતિ એ જીવનની સર્વોત્તમ ક્ષણ હતી… અને એમના આંસુ અને એમનો મારા પ્રત્યેનો પ્રેમ જોઇને ગમે એવા પથ્થર દિલ ઇન્સાનની આંખો પણ કોરી ના રહી શકે. પછી તો એમને બા-દાદા સાથેના એમના જીવનમાં બનેલા પ્રસંગો યાદ કરવા માંડ્યા અને કહેતા કહતા રડવા માંડ્યા.

“ મારી બા અન મારા બાપુ ન ઉ બઉ વા’લો અતો ભીખા..!” હવે એમણે દાદા અને બા ને મારી બા અને મારા બાપુ થી સંબોધવા માંડ્યા.

“ બેટા ઉ તો બઉ એકલો થઇ જ્યો. મારી બા અન મારા બાપુ મન અંઇ મેલી અન અમદા’દ જતા રયા… પસ તો કુણ મારું..?? મારી બા મારી બઉ કારજી કરતી ‘તી. એક દાડો મન બઉ તાવ ચડ્યો અન ઉભોય ના થઇ હકુ તે મારા હાતર ખીચડી અન દૂદ લઈ ન આઈ મારી બા… મન ખવરાયુ અન પસે દાક્તર પોહેથી મારા હાતર દવા લઈ આઈ. મન દવા પઈ અન ચોંય હુધી મારી પડખે બેહી રઇ અન મારા માથ પોણીનાં પોતા મેલ્યા. મારી બાન ઘેર જત મોડું થ્યુ તે મારા બાપુય પાસર હોધતા હોધતા આઈ ચડ્યા અન પસઅઅ એય મારી પોહે બેઠા…” એટલું બોલતા બોલતા તો નાના બાળકની જેમ રડી પડ્યા… હું એમની બાજુમાં જ બેઠેલો પણ એમના ખભે હાથ મૂકી એમને આશ્વાસન આપવા જેટલી ના તો મારી હિમ્મત હતી કે નાતો મારી પરિસ્થિતિ કારણ હું પણ મારા આંસુ ને ન હતો ખાળી શકતો. એમની પાસે હું એકાદ બે કલાક બેઠો હોઈશ પણ એમાંની એકાદ બે ઘડી જ એવી હશે કે જ્યારે એ રડ્યા ના હોય.

ફળિયામાં એ વારંવાર નજર દોડાવતા હતા અને એટલામાંજ એક નાનકડો છોકરો દેખાયો અને એમણે બુમ પાડી “ ઇમરાન ઓ બેટા ઇમરાન ઇધર આતો બેટા…જા તો મેરે બચ્ચે દેખ મેં’માન કે વાસ્તે શોડા લીયા….” મારામાં કંઇજ નથી પીવું એવું કહેવાની હિમ્મત ન હતી. અનિચ્છાએ પણ હું સોડા ગટગટાવી ગયો. ક્યાંય સુધી વાતો કરી – સાંભળી અને પછી મેં ઇજાજત માંગી…” જહાંગીરકાકા… હું જઉં…?”

“ જઈશ બેટા…. અવ ચાણે પાછો આયેશ….?? દેખ બેટા અવ તો મલાય કે નાય મલાય… મુંય અવ ઘૈડો થઇ જ્યો તે પશ અવ તો કોંય કેવાય નઈ બેટા…”

એમની ઇજાજત લઈને હું ત્યાંથી નીકળ્યો અને ત્યારે જોયેલા એમની આંખોનાં આંસુ … એમનો આવજો કહેવા ઉંચો થયેલો હાથ….એમનો નિરાશ ચહેરો….અને મોઢામાંથી નીકળેલો એ “ આવજે બેટા..”નો અવાજ હું ક્યારેય નહિ ભૂલી શકું…તો એનો પડઘો તો હું કેમ કરીને પાડી શકવાનો ????

મહોલ્લામાંથી હું ડાબી બાજુએ વળ્યો ને મારી પીઠ દેખાતી બંધ થઇ ત્યારે પણ ઊંચા અવાજે એમના મહોલ્લામાં લોકોને સંબોધીને બોલાયેલા શબ્દો હજુ મારા કાનમાં પડઘાયા કરે છે.

“ મેરા બેટા થા….મેરા ભીખા….. અંબાલાલ શેઠ કા…. મેરી બા કા લડકા થા…મેરેકુ દેખને વાસ્તે આયા થા… મેરા ભીખા આયા થા….”

***********

વિજય ઠક્કર

ડિસેમ્બર ૨૭, ૨૦૧૬

રાતના ૨.૪૫ વાગે

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

રુદ્રવીણાના સુરસંગાથી….. સરદા

             

ધ્ય ગુજરાતની ચરોતરની સોનવર્ણી ધરાએ ૧૮૭૫ની ૩૧મી ઓક્ટોબરે એક સપૂતને જન્મ આપ્યો …. જીલ્લાના નડીયાદની કસદાર ભૂમિએ એની ગોદમા એક વજ્ર જેવું મનોબળ ધરાવતું એક પુષ્પ ખીલવ્યું અને તેજ વલ્લભ..

પિતા ઝવેરભાઈ અને માતા લાડબાઈનાં પાંચ પુત્રોમાંનો ચોથો પુત્ર તે વલ્લભ

પ્રાથમિક શિક્ષણ કરમસદમાં, અને માધ્યમિક શિક્ષણ પેટલાદમાં મેળવ્યું .

૧૮મા વર્ષે ઝવેરબા સાથે લગ્ન થયું.

૨૨માં વર્ષે ૧૮૯૭માં મેટ્રિકની પરીક્ષા પાસ કરી.. એ વખતે મેટ્રિક પછી પ્લીડરની પરીક્ષા પાસ કરી વકીલાત કરાતી અને વલ્લભભાઈ પણ એજ રીતે થઇ ગયા પ્લીડર અને ઝુકાવ્યું મિજાજને અનુકૂળ તેવા સ્વતંત્ર વ્યવસાયમાં. પહેલા ગોધરા અને પછી બોરસદ કોર્ટમાં વકીલાતની કારકિર્દી શરૂ કરી અને અન્યાય સામે લડનાર એક કાબેલ પ્લીડર તરીકે ધીમેધીમે નામના પ્રાપ્ત કરી. વલ્લભભાઈ જ્યારે પણ બચાવપક્ષે હોય ત્યારે ભલભલા ન્યાયાધીશો પણ સાબદા થઇ જતા. પ્લીડર બન્યા પછી બેરિસ્ટર થવા ઇંગ્લેન્ડ જવાની તીવ્ર મહેચ્છા હતી અને તે માટેની તૈયારીઓ પણ કરી દીધી હતીપરંતુ મોટાભાઈ વિઠ્ઠલભાઈની બેરિસ્ટરનો અભ્યાસ કરવા જવાની  ઇચ્છાને શિરોમાન્ય ગણીને વલ્લભભાઈ ઝવેરભાઈ પટેલ ( વી.ઝેડ પટેલ)ના એડમીશન લેટર પર વિઠ્ઠલભાઈ ઝવેરભાઈ પટેલ (વી.ઝેડ.પટેલ)ને  વિલાયત જવા દીધા..

૧૯૦૯ની ૧૧મી જાન્યુઆરીના  દિવસે ચાલુ કોર્ટે તાર દ્વારા પત્ની ઝવેરબાના અવસાનના સમાચાર મળ્યા ત્યારે સેહજ પણ વિચલિત થયા વિના સ્વસ્થતાથી  કેસ લડવાનું ચાલુ રાખ્યુંવિઠ્ઠલભાઈના બેરિસ્ટર થઈને આવ્યા પછી ઝવેરબાનાં અવસાનને કારણે વલ્લભભાઇનું ઇન્ગ્લેંડ જવાનું એક વર્ષ ઠેલાયું.

૧૯૧૦ના ઓગસ્ટ માસમાં બંને બાળકોને વિઠ્ઠલભાઈ અને દીવાળીભાભી પાસે મુકીને વલ્લભભાઈ મિડલ ટેમ્પલ યુનિવર્સિટીમાં બેરિસ્ટર થવા ઇંગ્લેન્ડ ગયા. ત્રણ વર્ષનો અભ્યાસક્રમ દોઢજ વર્ષમાં પ્રથમ નંબરે ઇનામ જીતી પૂર્ણ કર્યો અને ૧૯૧૩નાં ફેબ્રુઆરી માસથી  બેરિસ્ટર વલ્લભભાઈએ અમદાવાદની કોર્ટમાં ફોજદારી વકીલ તરીકે કારકિર્દી શરુ કરી. માવલંકરનો પ્રસ્તાવ અને શેઠ કસ્તુરભાઈ અને રમણભાઈ નીલકંઠ જેવા વિચક્ષણ પુરુષોની નજરે  આ કોહીનુર પરખાઈ ગયો..અને વલ્લભભાઈને જાહેરજીવનમાં આવવા માટે સંમત કરી શક્યા. કોર્પોરેશનમાં જોડાઈને લોકોનું ભલું કરવાની તક તેમના જીવનમાં આવી પડી.

જોકે વલ્લભભાઈ ત્યારે ગાંધીજીના પ્રભાવમાં નહતા અને ક્યારેક ઠઠ્ઠો પણ કરતા. ગાંધી માટે તેઓ કટાક્ષમાં કહેતા આપણા દેશમાં મહાત્માઓનો પાર નથી. બ્રહ્નચર્ય અને સંડાસ સાફ કરવાની વાતોથી કે પોત્તડી પહેરી  લેવાથી આઝાદી મળી જતી હશે …?

હા, પ્રસિદ્ધી જરૂર મલી  જાય.”

વકિલમંડળમાં તેઓ નિડર અને કૂનેહબાજ તરીકે પંકાઈ ચૂક્યા હતા.એ સમયે વકીલો સૌથી વધુ રાજકીય પ્રવૃત્તિઓમાં પડેલા હતા અને એ નાતે પ્રણાલિકા મુજબ ૧૯૧૫માં ગુજરાત સભાના સભ્ય બન્યા.

.. ૧૯૧૭ના અરસામાં અમદાવાદમાં માથાભારે, ઘમંડી , જોહૂકમી અને ભ્રષ્ટાચારી મ્યુનિસિપલ કમિશનર જે ..શિલડીએ તંત્રમાં અસંતોષ અને ફફડાટ ફેલાવી મુકેલો. તેની સામે બાથ ભીડવવા નિડર,સ્વમાની અને અન્યાય સામે લડનાર કાનૂની કારીગરની જરૂર હતી. સૌએ એક અવાજે વલ્લભભાઈની પસંદગી કરી અને તેમને અમદાવાદના કોર્પોરેટર તરીકે ચૂંટી કાઢ્યા. બસ વલ્લભભાઈના જાહેર જીવનની અહીંથી શરૂઆત થઇ.

 

તેમણે કમિશ્નર શિલડીને અનેક રીતે પાઠ ભણાવ્યો, પછડાટ આપી અને છેવટે વહીવટી ગુનામાં ઝડપી ભારતમાં પહેલી જ વાર એક બ્રિટીશ આઈ.સી.એસ. અધિકારીને સરકારી પદેથી દૂર કરાવ્યો અને વલ્લભભાઈએ આમ તેમની વહીવટી કાબેલિયત પુરવાર કરી દીધી.

 

દરમ્યાન ૧૯૧૭માં ગુજરાત સભાની પ્રાંતિક સમિતિની બેઠક ગોધરામાં યોજાઈ અને તે સમયે ગાંધીજી ચંપારણના ગળીના ખેડૂતો માટે લડત ચલાવી રહ્યા હતા. ગોધરાની બેઠકમાં વળી વેઠપ્રથા નાબૂદ કરવા માટેની ગાંધીજીની જાહેરાતથી વલ્લભભાઈ ગાંધીજી તરફ આકર્ષાયા કારણકે બ્રિટીશરોની ગુલામીરૂપ આ વેઠીયાપ્રથા વલ્લભભાઈને પણ ખૂંચતી હતી. વલ્લભભાઈએ પ્રાંતિક સમિતિનું મન્ત્રીપદ સ્વીકારી, કલેકટર પ્રેટને પત્ર લખી વેઠિયાપ્રથા બંધ કરાવી. સ્વરાજ્યપ્રાપ્તિની સેનામાં જોડાવા ગાંધીજીએ  અન્ય કાર્યકરોની જેમ વલ્લભભાઈને પણ ટહેલ નાંખીકે હવે વેળાવેળાનાં પંખીઓને બદલે પૂર્ણ સમયના કાર્યકરો જોઇશે..આપ પૂર્ણ સમયના કાર્યકર તરીકે જોડાઈ જાવ.

 

વલ્લભભાઈ માટે આ કસોટીનો કાળ હતો…. જાણે ત્રિભેટે આવીને ઉભા હતાએક બાજુ વિઠ્ઠલભાઈ પુન: લગ્ન માટે દબાણ કરતા હતા અને બીજીબાજુ  માવલંકરનાં પ્રયત્નોથી તેઓ  ગાંધીજીના સમ્પર્કમાં આવ્યા અને સેવાપ્રવૃત્તિઓમાં જોતરાયા..ખુબજ નાજુક તબક્કામાંથી પસાર થઇ રહ્યા હતા. ખુબ ગડમથલ ચાલતી હતી .. વલ્લભભાઈ વિચારતા ઈશ્વર પણ કેવી કસોટી કરે છે આપણી..? એકબાજુ દેશની સેવા કરવી છે તો બીજીબાજુ સાંસારિક જવાબદારી છેએકબાજુ લાખ્ખો ખેડૂતોમારા બાંધવોનું હિત છે અને બીજીબાજુ મારા નમાયાં સંતાનો છે.. ખેડા જીલ્લામાં  અન્યાયી જમીન મહેસૂલનો સામનો કરવાની લડત માટે ગાંધીજી જેવા મહાત્માએ મારામાં વિશ્વાસ મૂક્યો છેએકબાજુ મારી ફરજ છે તો બીજીબાજુ મારું કર્તવ્ય છેહવે તો આ પાર કે પેલે પાર  નિર્ણય કરવોજ પડશે ગાંધીજી દેશબન્ધુઓના હિતમાં છેક બિહારમાં ચંપારણ સુધી દોડી ગયા છે જ્યારે હું મારા સ્વાર્થ ખાતર મારી લાગણીઓ ખાતર ઘરના ખૂણામાં ભરાઈ જાઉં..? નાં હવે કોઈજ અવઢવ નહિ.. હું મહાત્મા ગાંધીના દેશસેવાના આ યજ્ઞમાં આહુતિ આપીશજોડાઇશજ

આ હતો વલ્લભભાઇના જીવનનો ટર્નીંગ પોઈન્ટનિર્ણાયક તબક્કો..

બસ આ ચરોતરનો પાટીદાર જોડાઈ ગયો ગાંધીની સેનામાં

ગાંધીજીની ખાદી સાથે મેળ બેસાડવા વલ્લભભાઈએ બેરીસ્ટરીનો વિલાયતી પોશાક ત્યજી દીધો બસ હવેતો ખાદીનો જભ્ભો અને ધોતીજ નિર્ણય થઇ ચુક્યો…..વલ્લભભાઈએ દ્રઢ સંકલ્પ કર્યો..” આ જીવ હવે મારા દેશબાંધવો કાજે મારા ખેડુતભાઈઓ માટેગરીબ લાચાર લોકો માટેજીવનની ક્ષણેક્ષણ રાષ્ટ્રહિતમાં ખર્ચાશેસ્વાર્પણબસ હવેતો દેશ કાજે સર્વસ્વ અર્પણ…” 

ખેડાની લડતના મુખ્ય સુત્રધાર ગાંધીજી હતા અને વલ્લભભાઈ તેમના પ્રથમ પંક્તિના સાથી હતા. બંને માટે લડત અગત્યની હતી અને આ સત્યાગ્રહની  લડત ગાંધીની ગુજરાતની પહેલી સફળ લડત હતી. વલ્લભભાઈ માટે ખેડા સત્યાગ્રહ એ સત્યાગ્રહની તાલીમશાળા હતો. આ લડત દરમ્યાન તેઓ ગાંધી પદ્ધતીની લડાઈનું સુક્ષ્મ નિરીક્ષણ કરતા રહ્યા.. ખેડાની લડતનું જો સૌથી અગત્યનું પાસું કોઈ હોય તો તે ગાંધીજીને થયેલી વલ્લભભાઈની પ્રાપ્તિ..

 

આ બંને વચ્ચે ગાઢ સંબંધનો પાયો ખેડાની લડતે નાંખ્યો.

 

અહીં એ વાત નોંધવી જોઇકે પ્રારમ્ભમાં સરદાર, ગાંધીના ટીકાકાર રહ્યા હતા.. ગાંધીજીને વલ્લભભાઈ ચક્રમ માનતા અને બીજાઓની સામે ગાંધીજીની મશ્કરી પણ કરતા. પરંતુ ધીમેધીમે બંને એ એકબીજાને ઓળખ્યા અને ત્યારપછીની બેય વચ્ચેની નિકટતા  સૌ કોઈ માટે આશ્ચર્યજનક હતી, એટલુંજ નહિ ગાંધી સરદાર વચ્ચેની આત્મીયતા કોઇપણ માને તેનાથી કઇંક વિશિષ્ઠ હતી.. 

 સમયાંતરે વલ્લભભાઈ ગાંધીજીના પાકા ભક્ત બની ગયા.. જોકે તેઓ અંધ ભક્ત ન હતા કે પછી કંઠીબંધા ભક્ત પણ ન હતા. સરદાર, ગાંધીજીને ચાહતા અને તેમનો અપાર આદર કરતા પણ જ્યારે પણ તેઓ ગાંધીજીનાં વિચારો સાથે સંમત ના હોય તો તેમનો વિરોધ પણ કરતાખીલાફ્તની ચળવળ કે પછી ૪૪ પછીની કોઇપણ ગતિવિધિ હોય કે પછી ભારતના ભાગલાનાં નિર્ણયનો વલ્લભભાઈએ વિરોધ કર્યોજ હતો..

વલ્લભભાઈ ડાયલોગના માણસ ન હતા તેઓ તો એક્શનના માણસ હતા અને એટલેજતો એમનું વ્યક્તિત્વ લોકોને વધુ રાસ આવતું.. તે લોકોને સમજતાલોકોની નાડ પારખતા અને લોકોનીજ ભાષામાં વાત કરતા બારડોલી સત્યાગ્રહમાં તેમણે ખેડૂતોને કહ્યું કે   હું જેટલો ખેડૂતની વાત સમજી શકીશ એટલી બીજું કોણ સમજી શકશે..? ગાંધીજીની વાત અને તેમના વિચારો તમને નહિ સમજાય. હાગાંધી પણ આ હકીકતથી વાકેફ હતાજ અને એટલેજ ગાંધીજીએ બારડોલી સત્યાગ્રહમાં વલ્લભભાઇનેજ અગ્રેસર કર્યા.

નાગપુર, બોરસદ અને બારડોલી આ ત્રણેય સત્યાગ્રહમાં વલ્લભભાઈએ સરકારને નમાવી અને એટલેજ બારડોલી સત્યાગ્રહ પછી પ્રજાએ તેમને સરદાર કહ્યાએક નવી ઓળખ આપીઅને પછીતો વલ્લભભાઈ સમગ્ર દેશ અને વિશ્વભરમાં વસતા ભારતીયો માટેજ નહીં સમસ્ત વિશ્વ માટે સરદાર બની ગયા.

વલ્લભભાઈએ હંમેશા ગાંધીજીના શબ્દને પુરતું સન્માન આપ્યું છે અને એટલેજતો એને ઉવેખવાનો તો  પ્રશ્નજ ઉપસ્થિત થતો ન હતો. ૧૯૨૯મા કોંગ્રેસપ્રમુખ થવાનું નક્કીજ હતું અને  ત્યારે મોતીલાલે જવાહર માટે ઇચ્છા વ્યક્ત કરીગાંધી પણ તેમાં સંમત હતાસરદારે ક્ષણ માત્રમાંજ પોતાનું નામ પાછું ખેંચી લીધું. બસ આજ સમયથી નહેરુનો પ્રભાવ ભવિષ્યની કોંગ્રેસ અને હિન્દુસ્તાનના ઈતિહાસ પર કાયમ થયો..જોકે  એની સારી માઠી અસરોનું પૃથક્કરણ સરદારના જીવનવૃતાંતમાં કરવું તે અસ્થાને અને અયોગ્ય ગણાશે.. પરંતુ લોકદ્રષ્ટીએ સરદારને અન્યાય થવાની આ શરૂઆત હતીજેનું વારંવાર પુનરાવર્તન થયું અને એવા પ્રસંગોમાથીજ તો થઇ  ભારતના ઇતિહાસની દિશા બદલાવાની શરૂઆત પણ…!!!

સરદાર જાણતા હતાસમજતા હતા કે ગાંધીજીને, સરદારકે સુભાષ કે અન્ય કોઈની પણ નહિ પરંતુ જવાહરની લાગણીની વધુ ચિંતા હતી તેમ છતાં આ વીલક્ષણ પુરુષનાં હૃદય કે મનમાં ગાંધી તરફ અંશમાત્ર પણ અભાવનો સુર ઉઠતો નથીજેમના માટે સરદારે ઘરપરીવાર છોડ્યોજીવનમાં બીજી કોઈ બાબત કરતા ગાંધીજીના અભિપ્રાયનેજ સૌથી વધુ મહત્વનો ગણ્યો હતોએટલે સુધીકે પોતાની જાત ઉપરવટ જઈને પણ તેને નખશીખ સ્વીકારી લીધો હતો તેમછતાં જ્યારે ૧૯૪૨મા મહાસમિતિના અધિવેશનમાં ગાંધીજીએ ભરસભામાં જવાહરને પોતાના વારસદાર ઘોષિત કરતા કહ્યુ કે મેં અનેક વખત કહ્યુ છે અને અહીં પણ એજ વાત દોહરાવું છું કે સરદાર કે રાજાજી નહિ પણ જવાહર મારા વારસદાર થશે અને મારા ગયા પછી જવાહર મારી ભાષા બોલશે…..”

 

જ્યારે જાહેરમાં આવી અવગણનાં થતી અનુભવ્યા પછી સરદારના મનમાં શું વીતી હશે તેનો આપણને કોઈજ અંદાજ આવી શકે છે ખરો? પણ આતો સરદાર હતા.. તેમણે એક હરફ સુધ્ધા ઉચ્ચાર્યો હોવાનું ઇતિહાસે ક્યાંય પણ નોંધ્યું નથી..

 

હિન્દ છોડો આંદોલનની વાત સાથે સરદાર સૌથી પહેલા સમ્મત થયાજવાહરનેતો ગાંધીના કહેવાથી સરદારે સમજાવ્યા અને તેમને સંમત કર્યા.. અને વિધિની વિડમ્બના કહોકે ગાંધીજીની દ્રોણદ્રષ્ટિ કહોફરી એકવાર જાહેરમાં ગાંધી જવાહરને વારસદાર ઘોષિત કરતા કહે છે કે જવાહર જેવું અને જેટલું જોશ અન્ય કોઈમાં નથી..”

 

ત્યારે પ્રશ્ન થાય કે આટલો ડાહ્યો અને મુત્સદી પુરુષ પણ એક નાની અને સાદીસીધી વાત કેમ નહિ સમજી શક્યો હોય કે કે રાજ્ય ચલાવવા માટે જોમ અને જુસ્સો નહિ પણ દુરન્દેશી અને મુત્સદીગીરીની વધારે જરૂર પડવાની હતી. ઈતિહાસ તરફ નજર કરીએ તો ચોક્કસ સમજાશે કે અંગ્રેજોના મોટાભાગના નિર્ણયો અને ચુકાદાઓ અંગે સરદારની આગાહી હંમેશા સાચી પડતી અને ગાંધી મોટાભાગે ખોટા પડતા.

 ગાંધીના મને સરદાર અને જવાહરની શ્રેષ્ઠતાની તુલનામાં એવું અનુમાન કરી શકાય કે અહીં ગાંધીએ વણિકચતુરાઈ પ્રયોજી છે. તેમને શતપ્રતિશત ખાત્રી હતી કે જવાહરની વરણી થવાથી ભારતે સરદારની સેવા નહીં ગુમાવવી પડે. તેઓ જાણતા હતા કે વલ્લભભાઈની નિષ્ઠાને અંગત સ્થાન સાથે કશોજ નાતો ન હતો, સરદારે પોતાનો પ્રભાવ કે સત્તાનો ઉપયોગ પોતાના લાભ માટે કે પોતાના સંતાનોના હિતાર્થે કર્યો નથીજતેમના માટેતો દેશહિત પહેલું અને બાકીનું બધુજ ..અરે પોતાની જાત પણ પછી

અને હાઆ બાબતમાં ગાંધી પૂરેપુરા સાચા હતા.

સરદારની દેશભક્તિ કોઇપણ સંદેહથી પર હતી..એમના રાષ્ટ્રવાદી હોવા બાબતે લેશમાત્ર શંકા થઇ શકે તેમ ન હતી પરંતુ  વાંકદેખી, અણઘડ, અજ્ઞાન અને  નગુણી પ્રજા કે જેને પોતાના ઈતિહાસ સાથે  સ્નાનસુતકનો સમ્બન્ધ નથી એણે શંકા કરી.

સરદાર કોમવાદી અને મુસ્લિમ વિરોધી હોવાનો આરોપ મઢી કાઢ્યો.

સરદારતો એ વ્યક્તિ હતા જેમને ગાંધીના તમામ વિચારોમાં સંપૂર્ણ આસ્થા હતી, પછીતે ગ્રામવિકાસ માટેના હોય કે પછી હરીજન ઉધ્ધાર માટેના હોય કે બુનિયાદી કેળવણી, સત્યાગ્રહ કે હિન્દુમુસ્લિમ એકતા માટેના હોય.

 

સરદારની આ દેશને જો સૌથી મોટી અને અમૂલ્ય કોઈ ભેટ હોય તો તે અખંડ હિન્દુસ્તાનની છે. ૧૯૪૭મા ભારત સ્વતંત્ર થયું ત્યારે ૫૬૫ રજવાડા હતા. પ્રતિકુળ સંજોગોમાં સરદારે દેશી રાજ્યોનું ખાતું હાથમાં લીધુંસરદાર માટે સમય ખુબજ મહત્વનો હતો૧૫ ઓગસ્ટ પહેલા બધાજ રાજ્યો સંઘમાં સામેલ થઇ જાય એવી એમની ઇચ્છા હતી પરંતુ તેમની પાસે હતા ફક્ત ૪૦ દિવસએક ત્રિરંગાની આણ નીચે દેશના દરેક નાગરીકને લાવવાનું કામ રેતીમાં વહાણ ચલાવવા જેવું અઘરું હતુંપણ આજતો હતી સરદારની કુનેહ..આવડત દુરન્દેશી ….તેમની મુત્સદીગીરી તેમની વહીવટી કુશળતા..!!

એ જાજરમાન છતાં તુંડ મિજાજી, અણઘડ,ઘમંડી,અને ખુમારીવાળા બાદશાહો અને રજવાડાઓએ અખંડ ભારતના નિર્માણમાં એકતાનો સુર પુરાવ્યો

ભારતના પ્રહરી, એક અને અખંડ ભારતના નકશાનું  નકશીકામ કરનાર ઘડવૈયો..પ્રતાપી સેનાપતિ, અખિલ ભારતનો અધિષ્ઠાતા, કોન્ગ્રેસ પક્ષને એક સૂત્રમાં બાંધી રાખનાર મહારથી   કર્મઠ મહામાનવ અને યુગપુરુષનો જીવનદીપ ૧૫ ડીસેમ્બર ૧૯૫૦ના રોજ બુઝાઈ ગયો.. એ જ્વાળામુખી શાંત થઇ ગયો બરફમાં જ્વાળામુખી ઠરી ગયોઅને રુદ્રવીણાના સુરની સંગાથે સરદારનો આત્મા ચાલી નીકળ્યો અનંતની યાત્રાએ..

 

અંતમાં નરસિંહરાવ દિવેટીયાની  પંક્તિઓથી સરદારને આવો આપણે સૌ અંજલિ અર્પીએ:

 

 આપના વ્યક્તિત્વમાં સરદાર હે !

કેવાં વિરલ તત્વો તણુ અસ્તિત્વ સોહ્યું એક સાથે,

પુષ્પ શું કોમળ હૃદય, ‘ને વજ્રશી સંકલ્પશક્તિ,

એક સાથે ભક્તને યોધ્ધા તણી કેવી યુતિ..!

વાચાળ એવા ….લક્ષ્યવેધી તીર જેવા ..,

મૌન એવું ટાંકણું લેતાં પહેલાં,

કોક શિલ્પીની ભીતર આકાર લેતા મોહ્લ જેવું,

એક સાથે આપમાં જોવા મળ્યો,   આગને પાણી તણો અદભૂત ઈલમ,

આપના વ્યક્તિત્વમાં સરદાર હે ! આપના વ્યક્તિત્વમાં સરદાર હે…..!

************

વિજય ઠક્કર

ડીસેમ્બર ૧૫, ૨૦૧૬

રાત્રે ૧.૦૫ વાગે